Είναι όλα τα μωρά ίδια τον πρώτο καιρό από τη γέννηση; Μήπως έχουν ιδιαίτερη προσωπικότητα, εμφανή από τις πρώτες ήδη ημέρες της ζωής;
Η επιστήμη έχει αποφανθεί υπέρ του δεύτερου. Τα μωρά δείχνουν από νωρίς την προσωπικότητά τους, για όποιον έχει μάτια να τη δει. Το ταμπεραμέντο είναι μια χρήσιμη έννοια για τους γονείς. Τους βοηθάει να κατανοήσουν από νωρίς τις ιδιαιτερότητες του παιδιού τους. Το ταμπεραμέντο αναφέρεται στο χαρακτηριστικό τρόπο που κάθε μωρό αντιδρά στο περιβάλλον του.
Πιο συγκεκριμένα:
1. Έχει σταθερούς βιολογικούς κύκλους, μπαίνει εύκολα σε ρουτίνα; Από τη μια υπάρχουν μωρά που γρήγορα συνηθίζουν σε συγκεκριμένες ώρες ύπνου ή φαγητού και λειτουργούν με το ρολόι. Από την άλλη πολλά βρέφη, ακόμη και μετά τους πρώτους μήνες της ζωής τους, έχουν ασταθή ωράρια, δεν πεινούν και δεν κοιμούνται ποτέ την ίδια ώρα της ημέρας.
2. Πως αντιδρά σε νέα ερεθίσματα; Στη μια άκρη του φάσματος τα μωρά αποδέχονται εύκολα κάθε τι καινούργιο. Στην άλλη άκρη βρίσκει κανείς βρέφη που τείνουν να αντιδρούν και να απορρίπτουν καινούργια πρόσωπα και καταστάσεις.
3. Πόσο γρήγορα προσαρμόζονται; Κάποια βρέφη δεν δείχνουν κανένα σημάδι άγχους σε διαφορετικό περιβάλλον. Κάποια άλλα αναστατώνονται μόλις αλλάξει η ρουτίνα τους, μπουν στο αυτοκίνητο για ένα ταξίδι ή βρεθούν σε άλλο σπίτι.
4. Πόσο ενεργό κινητικά είναι το μωρό μας; Μερικά φαίνεται να αρκούνται να παρατηρούν τον κόσμο με ένα βλέμμα εσωτερικό, χωρίς έντονες κινήσεις. Άλλα δεν στέκονται ακίνητα ποτέ, χτυπούν χέρια και πόδια, προσπαθούν να γραπώσουν ό,τι βρεθεί μπροστά τους.
5. Πόσο έντονα πρέπει να είναι τα ερεθίσματα για να προκαλέσουν αντίδραση του μωρού μας; Στη μια άκρη βρίσκονται τα μωρά που ανησυχούν ή ενοχλούνται μόνο σε έντονο θόρυβο, ομιλία, μετά από ιδιαίτερη κούραση. Στην άλλη άκρη βρίσκονται βρέφη που ταράζονται με το παραμικρό άγγιγμα, με την παραμικρή φωνή, με μια αλλαγή πάνας.
6. Πόσο έντονα τείνει να αντιδρά το μικρό μας; Στη μια πλευρά του φάσματος διακρίνει κανείς μωρά που κλαίνε λίγο και ήπια, δεν ‘απαιτούν’, δε φωνάζουν. Τα βρέφη της άλλης πλευράς τραβούν την προσοχή από ημερών, έχουν έντονα ‘θέλω’ που αν δεν απαντηθούν άμεσα μετατρέπονται σε κραυγές.
7. Ποια είναι η συνήθης διάθεση του μικρού σας; Τα μωρά της μιας άκρης φαίνονται συνεχώς χαρούμενα, γελαστά, θετικά. Τα μωρά της άλλης άκρης κλαίνε με το παραμικρό, γκρινιάζουν και γελούνε σπάνια.
8. Πόσο εύκολα αποσπάται η προσοχή του μωρού σας; Κάποια μικρά στυλώνουν από νωρίς τα μάτια τους σε ό,τι τα ενδιαφέρει και ακούνε τις κουβέντες μας καρφωμένα. Κάποια άλλα μετακινούνται συνεχώς από το ένα ερέθισμα στο άλλο, δεν στέκονται για δευτερόλεπτο.
9. Πόσο επίμονο είναι το μωρό μας; Ένα βρέφος θα βάλει τα δυνατά του να πιάσει το κρεμαστό αρκουδάκι με το χεράκι του και θα το προσπαθήσει με υπομονή και επιμονή για πολλά λεπτά. Ένα άλλο μετά από λίγα μόλις δευτερόλεπτα θα νευριάσει που δε μπορεί να το πιάσει ή θα μεταφέρει το ενδιαφέρον του αλλού.
Έρευνες δείχνουν ότι τα περισσότερα από αυτά τα χαρακτηριστικά του κάθε παιδιού είναι λίγο-πολύ σταθερά, εμφανή από τις πρώτες εβδομάδες της ζωής και δεν τροποποιούνται εύκολα από τους γονείς και το περιβάλλον του.
Σε τι μπορεί να βοηθήσει ένα γονιό η γνώση της έννοιας του ταμπεραμέντου;
Αν μελετήσουμε το παιδί μας σε σχέση με τα παραπάνω θα το γνωρίσουμε καλύτερα και θα μπορέσουμε να προβλέπουμε με περισσότερη επιτυχία τις αντιδράσεις του. Θα κατανοήσουμε και θα αποδεχτούμε κάποια κομμάτια της προσωπικότητας του παιδιού μας χωρίς να νιώθουμε υπεύθυνοι ότι εμείς τα προκαλέσαμε με τις ενέργειές μας.
Η έννοια της ιδιαιτερότητας και της μοναδικότητας του κάθε μωρού θα μας βοηθήσουν να αποφύγουμε άστοχες συγκρίσεις: ‘Γιατί δεν αντιδρά όπως ο μεγαλύτερός μου γιος;’, ‘Γιατί δεν κοιμάται ήσυχα όλο το βράδυ όπως το μωρό του γείτονα’, ‘Γιατί είναι τόσο δύσκολο παιδί;’ που αυτόματα οδηγούν σε ενοχές: ‘Τι κάνω λάθος;’
Τέλος είναι σημαντικό να προσαρμόσουμε όσο μπορούμε τους χειρισμούς και την συμπεριφορά μας στα χαρακτηριστικά του μικρού μας. Αν προσδοκούμε ένα εντελώς διαφορετικό παιδί και το χειριζόμαστε ως τέτοιο, υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανιστούν στην πορεία προβλήματα επικοινωνίας, συμπεριφοράς, συναισθηματικά. Αν το μωρό μας έχει τάση για χαοτικούς βιορυθμούς κι εμείς είμαστε φανατικοί οπαδοί της αυστηρής ρουτίνας θα προκύψει μια δυσαρμονία, μια εναντίωση και διάσταση που μόνο προβλήματα θα μας φέρει στο μέλλον.
Παπαβέντσης Στέλιος (Παιδίατρος, M.R.C.P.C.H., D.C.H. I.B.C.L.C. )
