Έθιμα του γάμου
Τα έθιμα του γάμου, τόσο για την προετοιμασία του, όσο και για την τέλεσή του ποικίλουν μεταξύ των ποντίων. Τα βασικά χαρακτηριστικά του γάμου διατήρησαν τόσο οι έλληνες του Πόντου, όσο και οι έλληνες του Καυκάσου στις νέες τους πατρίδες.
Πιο διαδεδομένος είναι ο όρος «χαρά» και λιγότερο όρος «γάμος» γιατί υπογράμμιζε με ακρίβεια το χαρμόσυνο γεγονός των ανθρώπων. Στην ποντιακή διάλεκτο παραμένει και θα παραμένει σε χρήση ο όρος «χαρά» ή «χαράντας», αλλά και «στεφανώματα».
Καρς, η σελτζουκική γέφυρα και το οθωμανικό χαμάμ
Η ημερομηνία του γάμου οριζόταν με το «λογόπαρμαν» ή «λογοκόψιμον», αλλιώς και «ψαλάφεμαν». Οι γονείς και στενοί συγγενείς του γαμπρού, μαζί και ο δεξάμενος (ο νονός του γαμπρού) επισκέπτονταν το σπίτι της νύφης για να πάρουν τη συγκατάθεση των γονιών της, αλλά και να ορίσουν την ημερομηνία του γάμου. Κατάλληλη χρονική στιγμή για το γεγονός αυτό ήταν το Σαββατόβραδο. Σε ορισμένα μέρη του Καρς όπως στο Καρά-Κιλισέ από όπου προέρχονται κάποιες οικογένειες της Πολίχνης οι συγγενείς του γαμπρού πήγαιναν τρεις φορές στο σπίτι της νύφης για να δοθεί η συγκατάθεση, «ο λόγος» των γονέων της. Στην ανταλλαγή μάλιστα των δακτυλιδιών που γινόταν την πρώτη Κυριακή μετά το «λόγο» καλεσμένος ήταν και ο ιερέας του χωριού.
Η βασική διαδικασία αρχίζει το Σάββατο το βράδυ. Ακόμα και στις μέρες μας ακούγονται τα όργανα στις γειτονιές της Πολίχνης από το βράδυ της παραμονής του γάμου. Παλιότερα γινόταν δυο αντίστοιχα γλέντια στο σπίτι του γαμπρού και της νύφης. Κατά τη διάρκεια του γλεντιού έφτανε ο κουμπάρος με λίγους συγγενείς του γαμπρού. Τότε έβγαιναν οι συγγενείς της νύφης , κυρίως γυναίκες με πιατέλα στα χέρια (περιείχε συνήθως κοτόπουλο) και τσίπουρο, για να καλωσορίσουν τον κουμπάρο. Όλοι οι συγγενείς της νύφης φτάνουν στο σπίτι της. Το γλέντι συνεχίζεται ως αργά τη νύχτα με το λάλημα της ποντιακής λύρας.
Ανήμερα του γάμου οι προετοιμασίες κορυφώνονταν τόσο στο σπίτι της νύφης , όσο και στου γαμπρού. Οι ελεύθερες κοπέλες, συγγενείς και φίλες της νύφης, παλαιότερα τη στόλιζαν και τη φρόντιζαν, στις μέρες μας παραβρίσκονται κοντά της κατά την προετοιμασία της. Νυφιάτικα τραγούδια που απηύθυναν στη νύφη κατά την προετοιμασία της:
| Σήμερον μαύρος ουρανός , σήμερον μαύρ’ ημέρα, σήμερα θα χωρίουνταν μάνα και θυγατέρα. Οσήμερον το κόρασον δύο καρδόπα έχει τ’ έναν αφήνει σοι’ κυρού και τ’ άλλο παιρ’ και πάγει. Οσήμερον το κόρασον δύο πορτόπ’ ανοίγει, τ’ έναν ανοίγει και ν’ εμπαίν’, τ’ άλλο σπαλεί και πάγει. Άφσον κόρη, την μάναν σου και ποίσον άλλεν μάναν. Άφσον, κόρη, τον κύρη σου και ποίσον άλλον κύρην. Άφσον , κόρη, τα’ αδέλφα σου Και ποίσον άλλ’ αδέλφα.
| - Ντο είχες , κόρη, κι άργευες, ντο είχες κι εργοπόρνες; - Είχα τον κύρη μ’ τον καλόν και χωρισίαν’ κι επαίρνα. - ντο είχες , κόρη, κι άργευες, ντο είχες κι εργοπόρνες; - Είχα τα’ αδέλφα μ’ τα καλά και χωρισίαν’ κι είχα. Τίμα , κόρη, την πεθερά σ’ , να είσαι τιμημέντσα, τίμα , κόρη, την πεθερά σ’, να είσ’ αγαπημέντσα. Κόρη, μάθα την αγρυπνιάν και την κακοπειρίαν αύριο θα πάς σοι πεθερού σ’ , να είσαι μαθαιμέντσα.
|
Τα ανύπαντρα κορίτσια έγραφαν αλλά και γράφουν το όνομά τους κάτω από το παπούτσι της νύφης και ανυπομονούν να δουν αν θα σβήσει , ένδειξη ότι θα παντρευτούν σύντομα και αυτές.
Οι συγγενείς μέσα και έξω από το σπίτι έστηναν ένα γλέντι πριν ξεκινήσει η πομπή του γάμου. Αν η νύφη και ο γαμπρός ήταν από το ίδιο μέρος τότε ξεκινούσε η συνοδεία του γαμπρού (του γαμπρού τ΄αλάι) για το σπίτι της νύφης. Η πορεία γίνεται πεζή με τη συνοδεία οργάνων και κυρίως της ποντιακής λύρας χορεύοντας το τας .
Αν η νύφη ήταν από άλλο μέρος η γαμήλια πομπή γινόταν έφιππη.
Στην είσοδο του σπιτιού έβγαιναν οι συγγενείς της νύφης και εμπόδιζαν την πρόσβαση του κουμπάρου και των συγγενών του γαμπρού μέσα στο σπίτι. Τότε γυναίκες, συγγενείς της νύφης, έβγαιναν με δίσκους στα χέρια και πρόσφεραν μεζέδες στον κουμπάρο και στο γαμπρό. Μια πιατέλα με κότα βραστή στολισμένη με κορδέλες ή κεριά συνοδευόμενη με τσίπουρο για τον κουμπάρο και μια πιατέλα με φούστορον (ομελέτα) για το γαμπρό. Πρόσφεραν το φούστορον στο γαμπρό ρωτώντας : «γάμπρε, φούστορον τρως;»
Όταν ο κουμπάρος κατόρθωνε να μπει τελικά στο σπίτι της νύφης τα συγκόρτσια της (οι φιλενάδες της ) ζητούσαν εύρετρα για να παραδώσουν το παπούτσι της που το είχαν κρύψει νωρίτερα. Κάποιος φώναζε : «κρύψτεν το παπούτσ’». Τότε άρχιζε ένας σύντομος διάλογος της νύφης. Έλεγαν στον κουμπάρο : «παπούτσ’ κι’ έχ’». «και που ναι το παπούτσ’;» «εύρικον ατό». «και που θα βρίκατο». «βρέτε το εσείς». Τότε ο κουμπάρος έβγαζκαι δώριζε ένα χρηματικό ποσό, και ο αδελφός της νύφης έβγαζε το κρυμμένο παπούτσι για να φορέσει η νύφη. Και στις μέρες το έθιμο αυτό είναι ακόμα ζωντανό. Όταν πια τελείωναν όλα τα απαιτούμενα έθιμα έβγαινε η νύφη από το πατρικό της με τη συνοδεία της παρανύφ’σας και του αδελφού της. Η παρανύφ’σα ήταν η γυναίκα που συνόδευε τη νύφη απ’ τη στιγμή που την έπαιρνε η συνοδεία του γαμπρού ως τη Δευτέρα το πρωί, που τελείωνε ο γάμος. Παρανύφ’σα ήταν συνήθως η αδελφή του πατέρα της νύφης ή η αδελφή της μητέρας της νύφης ή μεγαλύτερη από τις αδελφές τις ή ακόμα και η νονά της. Αυτή η γυναίκα θα συνόδευε τη νύφη πριν από το γάμο στην αγορά των νυφικών και των κοσμημάτων. Στην εκκλησία φρόντιζε τη νύφη : σκούπιζε τον ιδρώτα του προσώπου, τα δάκρυα της, όταν έκλαιγε και μετά στο σπίτι του γαμπρού, φρόντιζε το φαγητό και το ποτό της μες στο «νυφείον» όπου η νύφη. Το βράδυ της Κυριακής αυτή θα κοιμόταν μαζί με τη νύφη. Την προετοίμαζε για τη νυφική παστάδα και της έδινε οδηγίες για τα πρώτα καθήκοντα της στο νέο σπιτικό.
Αφού έπαιρναν από το σπίτι της τη νύφη με τους συγγενείς της «το νυφέπαρμαν» συνέχιζαν πεζή για το ναό.
«Νυφέπαρμαν» γάμου 1955 και 1966
Ο χρόνος διάρκειας της πομπής «γαμόστολος» ή «ψικ» ποίκιλε ανάλογα με την απόσταση που είχε ο ναός , αλλά και με τη διάθεση για χορό και ποτό που είχαν οι συγγενείς καθώς χόρευαν μπροστά στη νύφη και στο γαμπρό και καθυστερούσαν την πομπή. Στην πομπή οι συνοδοί του γαμπρού και της νύφης δημιουργούσαν έναν κλοιό γύρω τους το λεγόμενο «σέρεμαν» για να μην εισχωρήσει κανείς. Αποτελούσε κακό σημάδι για τη νέα ζωή του ζευγαριού η διέλευση άλλων προσώπων ανάμεσα από την πομπή τους.
Σπάνιες αλλά όχι και ανύπαρκτες είναι και στις ημέρες μας οι πομπές αυτές στην Πολίχνη, όταν μάλιστα το σπίτι βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από το ναό. Στα χωριά το έθιμο αυτό είναι πιο συχνό και οι συγγενείς της νύφης παρεμβάλουν στο δρόμο εμπόδια για να τη δυσκολέψουν. Παράδειγμα το δέσιμο του σχοινιού «απλώστε το σκοινίν» σε στενά σημεία από όπου θα περνούσε η πομπή. Τονίζουν μ’ αυτό τον τρόπο πως δίνουν στο γαμπρό πολύτιμο στοιχείο της ζωής και ζητούν αντίτιμο χρηματικό ποσό για να λύσουν το εμπόδιο.
Πριν από τη στέψη σε παλαιότερες εποχές ο ιερέας απηύθυνε στο γαμπρό το ερώτημα : «αγαπάς ατέν;» (την αγαπάς) και προς τη νύφη το ίδιο ερώτημα «αγαπάς ατόν;». Με την καταφατική απάντηση των δύο προχωράει στη στέψη. Κατά τη διάρκεια της στέψης η νύφη όφειλε να καμαρώνει κάτω από το πέπλο της , τη λεγόμενη «καμάρα» ή «καμαρωτέρ». Αυτή ήταν μεταξοΰφαντη λευκή καλύπτρα μαζί με κοσμήματα και στο στολίδια. Η νύφη στεκόταν σχεδόν ακίνητη κάτω από την «καμάρα» (το πέπλο) και δεν έστρεφε το κεφάλι ούτε δεξιά, ούτε αριστερά. Μάλιστα μετά το γάμο γινόταν θέμα σχολιασμού «το καμάρωμα» της νύφης, αν αυτή είχε βάλει όλη την τέχνη της για να παραμείνει δίπλα στο γαμπρό με σοβαρότητα και αξιοπρέπεια.
Νιόπαντρο ζευγάρι στην Πολίχνη, 1952.
Μετά τα στεφανώματα η γαμήλια πομπή παλαιότερα πορεύονταν στο σπίτι του γαμπρού όπου η μάνα του υποδεχόταν τη νύφη της με τη φράση «έλα καλέσσα οικοκυρά…να είσαι στερεωμέντσα και προκομέντσα». Τη φιλούσε και τη δώριζε χρυσαφικά. Τότε η νύφη έσπαζε ένα πιάτο στην είσοδο του σπιτιού , έθιμο που διασώζεται και στις μέρες μας. Εκεί άρχιζε το «τσουμπούς» (το γλέντι) με όλα τα προετοιμασμένα εδέσματα, για τα οποία φρόντιζαν οι γυναίκες συγγενείς του γαμπρού. Τα όργανα , όπως η ποντιακή λύρα, το νταούλι και το κλαρίνο ηχούσαν ως το ξημέρωμα και οι προσκεκλημένοι δεν κουράζονταν να χορεύουν. Ο χορός συνοδεύονταν με τραγούδι και άφθονο ποτό. Στους καυκάσιους πόντιους (σήμερα στην περιοχή του Κιλκίς) επικρατεί το έθιμο του δωρίσματος «χάρισμαν» στους νιόπαντρους κατά τη διάρκεια του γαμήλιου γλεντιού. Όλοι οι συγγενείς και οι φίλοι ανταποκρίνονταν στο κάλεσμα που τους απηύθυνε ένας βροντόφωνος «ο τελάλης» για τη συγκέντρωση των δώρων «φέρτε , φέρτε, φέρτε, και το πισ’ πα μ’ έρτε. Εκατόν, δακόσα , χίλια πεντακόσια» «ο τάδε …. Χαρίζ’ σον γαμπρόν και ση νύφεν …….. Ο Θεός ν’ αξιών’ ατόν και σα παιδί’ ατ.». Το νιόπαντρο ζευγάρι συγκεντρώνει ένα σεβαστό ποσό για το ξεκίνημα της καινούργιας ζωής . Μετά τα μεσάνυχτα και μετά το χάρισμα τηρούσαν ένα άλλο έθιμο. Το «θήμιγμα ή θήμισμα» ήταν πιο πολύ έθιμο παρά χορός. Πρόκειται για έναν κύκλο χορού που τον αποτελούσαν εφτά μονοστέφανα ζευγάρια , ανδρόγυνα δηλαδή που έχουν έρθει σε πρώτο γάμο, και ένας επιπλέον χορευτής. Στο χορό μπαίνει και το νιόπαντρο ζευγάρι με τον κουμπάρο και την κουμπάρα την παρανφ’σα, αν υπάρχει. Στη μέση του χορού βρίσκονταν τα όργανα, συνήθως ο λυράρης, παίζοντας και τραγουδώντας, και ο παπάς με το θυμιατό του θυμιάζοντας τους νεόνυμφους και τους χορευτές. Η παρουσία του παπά σιγά σιγά εγκαταλείφθηκε εδώ στη Ελλάδα, εκεί όπου διατηρείται το έθιμο. Κατά τη διάρκεια του τραγουδιού και του χορού δίνονταν συμβουλές , υποδείξεις , ευχές αλλά και παινέματα για τη νύφη. Ο χορός ήταν ομαλός, το ομάλ. Οι χορευτές κρατιούνται από τις παλάμες στο ύψος του ώμου. Κάθε ζευγάρι κρατάει μια λαμπάδα αναμμένη .Το όνομα του χορού θήμισμα ή θήμιγμα προέρχεται από παράφραση του ρήματος φημίζω (θημίζω) αυξάνω τη φήμη κάποιου, δηλαδή του ζευγαριού και μάλιστα της νύφης. « Θημεί, θημεί τον έγγαμον ,θημεί και την εγγάμσα…» Τα εφτά μονοστέφανα ζευγάρια ,καθαρά χριστιανικός συμβολισμός, συμβολίζουν τις εφτά ημέρες της δημιουργίας, της οποίας ενσάρκωσης πρέπει να αποτελέσει το καινούργιο ζευγάρι. Ο επιπλέον χορευτής στον κύκλο, το «τεκ’», το μονόν, είναι γνώρισμα της αυξημένης ευαισθησίας στις προλήψεις ,που υπήρχε στον Πόντο και σ’όλη την Ελλάδα. Ήταν η άμυνα στη βασκανία και σε κάθε κακό από το οποίο έπρεπε να προφυλαχτεί το νιόπαντρο ζευγάρι.
Εδέσματα και γλυκά του γάμου
Κοσάρα: βραστή κότα, μεζές για τον κουμπάρο. Προσφερόταν από τη θεία της νύφης συνοδευόμενη με τσίπουρο πάνω σε δίσκο στον κουμπάρο , όταν ερχόταν να πάρει τη νύφη από το σπίτι της .
Μελοβούτυρο: κέρασμα που προσφερόταν στο γαμπρό και στον κουμπάρο στο λογόπαρμα και στο νυφέπαρμα.
Πουρμά: γλύκισμα όμοιο με το σαραγλί, αλλά λεπτότερο. Το έλεγαν και ζουλιχτόν (στριφτό). Ήταν γλυκό των γάμων , της βάπτισης , των γιορτών. Στις μέρες μας , όπως και παλαιότερα πολλές συγγενείς των νεόνυμφων ετοιμάζουν πουρμά για να προσφέρουν στη χαρά.
Τσαρέζα: κέρασμα που αποτελούνταν από στραγάλια, σταφίδες και καραμέλες και προσφέρονταν στους προσκεκλημένους του γάμου, όταν αυτοί έφταναν στο πατρικό σπίτι των μελλόνυμφων για να δωρίσουν και να ευχηθούν.
Φούστορον: η ομελέτα. Γίνεται με αυγά και πολλά άλλα υλικά από τα οποία έπαιρνε ανάλογα το όνομά της. Είχε ιδιαίτερη θέση στο διαιτολόγιο και τη ζωή των ποντίων. Στο νυφέπαρμα η θεία της νύφης ερχόταν στην εξώπορτα του σπιτιού με το φούστορον στο δίσκο για να το προσφέρει στο γαμπρό. Στην Αργυρούπολη πρόσφεραν φούστορον στη νύφη και τους συνοδούς της (γαμπρό, κουμπάρο, παρανύφ’σα). Στην Αμισό το Σαββατόβραδο του γάμου έστελναν στην εκκλησία οι σπιτικοί της νύφης ψωμί με φούστορον για να κεραστούν όσοι παρευρίσκονταν στη στέψη.
Ωτία: γλυκίσματα φτιαγμένα με ζύμη στο τηγάνι που προσφέρονται στους γάμους , στους αρραβώνες , αλλά και στις γιορτές. Προετοιμάζονται και προσφέρονται στις μέρες μας στους γάμους και στις γιορτές.
Ποτά
Ρακίν: το τσίπουρο ή ρακί. Στα πλαίσια του γάμου με ρακί γιόρταζαν το ψαλάφεμαν (πρόταση γάμου) , τα σουμάδα (οι αρραβώνες).
Κρασί και το ούζο.
Τα ποτά παλαιότερα τα πουλούσε ο επίτροπος της εκκλησίας με ορισμένο αριθμό οκάδων, δώδεκα και σπάνια δεκαπέντε οκάδες για το γάμο.
Έθιμα της βάφτισης
Η ονοματοδοσία ακολουθούσε την εξής ιεραρχία. Στο πρώτο παιδί, αν ήταν αγόρι, δινόταν το όνομα του παππού, αν ήταν κορίτσι το όνομα της γιαγιάς (καλομάνα).
Το όνομα του δεύτερου παιδιού και των υπόλοιπων παιδιών, το έδινε ο νονός ή η νονά ο «δεξάμενος ή η δεξαμέντσα» των οποίων όλη η οικογένεια τιμούσε και τιμά με αίσθημα σεβασμού. Συνήθεια που σπανίζει στην εποχή μας.
Σε περίπτωση που πιο πριν πέθαιναν νεογέννητα παιδιά της οικογένειας, τότε στα άλλα παιδιά έδιναν το όνομα Ευστάθιος, Ναζή. Το βάπτισμα γινόταν πάντοτε στην εκκλησία. Η μητέρα του παιδιού δεν πήγαινε στην εκκλησία για τη βάπτιση. Στην επιστροφή ο κουμπάρος έφερνε το παιδί στο σπίτι. Τότε η μητέρα έκανε τρεις μετάνοιες για να πάρει το παιδί από το νονό. Στις ημέρες μας παραμένει αυτή η πράξη σεβασμού. Μετά το μυστήριο ακολουθούσε τραπέζι με γλέντι στο σπίτι των γονέων. Ο νονός αναλάμβανε τα έξοδα της βάπτισης και αντάλλασσε δώρα με τους γονείς. Είχε την υποχρέωση να κάνει τα πρώτα ρούχα στο βαπτιστικό του και αργότερα ολόκληρη τη φορεσιά στην εφηβεία ή να του δωρίσει χρήματα.
Τραπέζι βάπτισης στο σπίτι της οικογένειας Παυλίδη
Στις τρεις μέρες μετά τη βάπτιση γινόταν η απόλουση του βρέφους για να καθαριστεί από το λάδι. Τότε οι παρευρισκόμενοι έριχναν χρήματα μέσα στη σκάφη. Μια βδομάδα μετά τη βάπτιση οι γονείς για να τιμήσουν τον κουμπάρο παρέθεταν τραπέζι στον ίδιο και στην οικογένειά του.
Εδέσματα της βάφτισης (Πουρμά, ωτία, φούστορον)
Ακόμα και σήμερα πολλές πόντιες νοικοκυρές ετοιμάζουν πίτα, πουρμά ή ωτία για να τα προσφέρουν κατά την επίσκεψή τους για τη γέννηση ενός παιδιού.
Ποτά
Ο επίτροπος της εκκλησίας, έδινε για τη βάπτιση από τρεις ως έξι οκάδες ρακί.
Χοροί
Οι ποντιακοί χοροί μένουν ζωντανοί μέσα στην πορεία του χρόνου, αφού διασώζονται από όλους τους πόντιους μέσα σε διάφορες πτυχές του βίου τους. Με τους χορούς τους θα γιορτάσουν τις γιορτές, τους γάμους, τα πανηγύρια και διάφορα άλλα γεγονότα της ζωής τους. Οι ποντιακοί σύλλογοι που υπάρχουν προσπαθούν να αναβιώσουν όσο πιο πιστά γίνεται κάθε χορευτικό μέρος των ποικίλων ποντιακών χορών.
Οι χοροί που χορεύονται στις μέρες μας είναι : η σέρα (πυρρίχιος) , το τικ, το ομάλ, το διπάτ, η πατούλα, η λεμόνα , το κότσαρι, η σερανίτσα, η λετσίνα , το κοτσαγκέλ, η καζάτσκα, το τας κ.α.. Οι χοροί διπάτ, τικ και ομάλ συνοδεύονται από ποντιακά δίστιχα ηρωικά, ερωτικά νοσταλγικά. Σ’ αυτούς τους χορούς επικρατεί η σοβαρότητα και η ευγένεια. Στους χορούς τρυγόνα και πατούλα κλπ επικρατεί ευθυμία και χαρά γιατί τα τραγούδια που συνοδεύουν τους χορούς αυτούς έχουν σκωπτικό περιεχόμενο. Οι πιο λεβέντικοι χοροί είναι το κότσαρι, το τρομαχτόν, η λετσίνα και κυρίως η σέρα. Η τρίχορδη λύρα είναι το κατεξοχήν μουσικό όργανο που συνοδεύει αυτούς τους χορούς.
Αντιπροσωπευτικά αναφέρονται οι παρακάτω χοροί.
Σέρα (πυρρίχιος)
Ο κατεξοχήν πολεμικός χορός των ποντίων που χορευόταν από τα πολύ παλιά χρόνια. Ονομάζεται επίσης και λάζικος , γιατί οι χορευτές φορούσαν λαζική στολή που εντυπωσίαζε. Στην αρχαία Ελλάδα και ιδιαίτερα στους Κρήτες και Δωριείς , αργότερα και σε όλη την Ελλάδα ήταν διαδεδομένος ένας πολεμικός χορός που λεγόταν πυρρίχιος (πύρρος; πύρριχος ; πυρρός = κόκκινος). Ο χορός εικόνιζε τις διάφορες φάσεις της μάχης και αναφέρεται στην «Κύρου Ανάβαση» του Ξενοφώντα. Εξέλιξη του πυρρίχιου χορού των αρχαίων αποτελεί και ο πολεμικός χορός των ποντίων, σέρα. Ο χορός πήρε την ονομασία του από τον ποταμό του Πόντου Σέρρα κοντά στην Τραπεζούντα όπου χορευόταν επιδέξια ή από το λατινικό serra -ae = αλυσίδα επειδή οι χορευτές έμοιαζαν με αλυσίδα. Έχει ως σκοπό να γυμνάσει το σώμα και να το προσαρμόσει στις κινήσεις του πολεμιστή κατά τη μάχη.
Ο P. Gruys στο έργο του « Γράμματα για την Ελλάδα», γράφει «…τούτο ακολουθείται από τον πυρρίχιο. Δύο άνδρες προχωρούν με σπαθιά, με ρυθμικά βήματα κινώντας το όπλο των, το οποίον κατευθύνουν εναντίον ο ένας του άλλου. Πηδήματα και βίαιες κινήσεις χαρακτηρίζουν αυτήν την στρατιωτικήν άσκησιν της οποίας το όνομα θυμίζει τον διάσημο βασιλιά της Ηπείρου, ο οποίος ίσως το εγέννησε ή το έκανε της μόδας λόγω της πολεμικής χροιάς του. Καθώς παρακολουθούσα αυτόν το χορό ενόμιζα ότι βρισκόμουν πίσω στην αρχαία Σπάρτη…..».
Τικ
Χορός του Πόντου, η ονομασία του σημαίνει ολόρθα (τίκια στην ποντιακή), υπονοώντας τη στάση που παίρνουν οι χορευτές κατά τη διάρκειά του. Σημειώνεται ότι η ορθή στάση των χορευτών αποδεικνύει την ελληνικότητα του συγκεκριμένου χορού γιατί σε αντίθεση με τους ανατολικούς χορούς οι ελληνικοί χορεύονται σε στάση ορθή . αυτό που κυρίως του διακρίνει, όπως άλλωστε και τους αρχαιοελληνικούς , είναι η μη κίνηση της μέσης. Υπάρχει μια πιο αργή μορφή του ο’ κοδεσποινακόν , χορός των γυναικών που έχουν κάποια ηλικία. Ο χορός αυτός χορεύεται ακατάπαυστα και στις μέρες μας στις εκδηλώσεις των ποντίων της Πολίχνης.
Κότσαρι
Ο χορός αυτός είναι ο πιο φημισμένος μετά από τον πυρρίχιο χορό και στους μη πόντιους. Στον Πόντο ο χορός κότσαρι ήταν τοπικός χορός της Αργυρούπολης , αλλά κυρίως χορευόταν από τους πόντιους των περιοχών του Καυκάσου. Το όνομά του προέρχεται από τα δυο κουτσά (κοτσά) βήματα (τα πρώτα τέσσερα μέτρα του χορού), που εκτελούνται μάλιστα με ταυτόχρονο χτύπημα της φτέρνας (κότσ’) στο έδαφος. Άλλη εκδοχή θέλει το όνομα του να προέρχεται, πάλι βέβαια από τον τρόπο που χορεύεται, αλλά από το τράνταγμα των κλειδώσεων των ποδιών – γονάτων, μεταταρσίου – φτέρνας. Για το χορό δηλαδή χρειάζονται γερά κότσια, γιατί σ΄ αυτά στηρίζεται ο χορευτής κι αυτά χρησιμοποιεί στην εκτέλεσή του.
Ο χορός κότσαρι εντάσσεται στην ομάδα εκείνη των ίσιων κουτσών χορών, που χρησιμοποιούν δηλαδή τα κουτσά βήματα και είναι γνωστοί χοροί στην Ελλάδα , τα Αιγαιοπελαγίτικα νησιά μας την Κρήτη και γενικότερα στους λαούς της Μικράς Ασίας από τα πανάρχαια χρόνια. Ξεκίνησε ως ανδρικός χορός. Ορισμένοι μελετητές τον κατατάσσουν στους δύσκολους «βουνίσιους» πολεμικούς χορούς, αργότερα όμως επικράτησε να συμμετέχουν σ’ αυτόν και γυναίκες
Το χορευτικό συγκρότημα της «Ένωσης Ποντίων Πολίχνης»
Ποντιακή φορεσιά
| Φορεσιά από την Τραπεζούντα |
Η τάπλα, μέρος της γυναικείας φορεσιάς, όπου καρφιτσώνονταν οι χρυσές λύρες ανάλογα με την οικονομική κατάσταση της γυναίκας |
Ανδρική φορεσιάΜέρη: 1. Βράκα: το κάτω μέρος
Στολίδια: 1. Το φυλαχτό: Τετράγωνη θήκη όπου έμπαινε η εικόνα του Αγίου Γεωργίου.
| Γυναικεία φορεσιάΜέρη: 1. Σαλβάρι: το κάτω εσωτερικό ένδυμα 2. Ζιπούνα: το επάνω χρυσαφί ένδυμα 3. Κοντογούνι: η ζακέτα με τα χρυσά κεντήματα 4. Σπαλέρ: τρίγωνο ένδυμα που είχε τη θέση του πουκάμισου. Λαχόρ: το τρίγωνο ύφασμα με τα κρόσσια που δενόταν στη μέση 5. Λαχόρ: Τρίγωνο ύφασμα με κρόσια που δένονταν στη μέση. 6. Φωτά: η ποδιά (ριγέ ύφασμα) 7. Τάπλα: την τοποθετούσαν στο κεφάλι και καρφίτσωναν σ’ αυτήν τις λίρες
Στολίδι: 1. Καρφίτσα 2. Οι λίρες στην τάπλα
|
πηγή
