Όλοι μας είμαστε σε θέση πρώτα να βελτιώσουμε την συντροφική μας σχέση, και κατόπιν, έχοντας εφοδιαστεί με τις τεχνικές της δικής μας «επιτυχίας», να βοηθήσουμε κι τους άλλους ανθρώπους του στενού μας περιβάλλοντος να βελτιώσουν τις σχέσεις τους με τους συζύγους, τα παιδιά, τους γονείς, ή τα αδέρφια τους. Το πρώτο πράγμα που χρειάζεται για να πετύχουμε τα παραπάνω είναι να αποκτήσουμε την ικανότητα να καταλαβαίνουμε τις δικές μας ανάγκες, και να μπορούμε -μετά από εκπαίδευση και άσκηση- να τις εκφράζουμε στους άλλους με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνονται κατανοητές και να ακούγονται αποτελεσματικά. Το κλειδί για τα παραπάνω βρίσκεται στο να ανακαλύψουμε ποιο είναι αυτό που εκπληρώνεται μέσα από την καρδιά μας και να παρατηρήσουμε τις διαφορές στην επικοινωνία μας με τους άλλους. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να καλυτερεύσουμε τον τρόπο της επικοινωνίας μας με τον/ την σύντροφό μας, αλλά κυρίως μαθαίνοντας να ακούμε πιο ενεργητικά, προσαρμόζοντας το ύφος της συμπεριφοράς μας με αυτό του/ της συντρόφους μας, και επικοινωνώντας με τον τρόπο που οι εκείνος / εκείνη επιθυμεί να παρακολουθεί και να ακούει, θα επιτύχουμε τον στόχο μας. Όλα αυτά είναι θεμελιώδη, εάν θέλουμε να βρισκόμαστε σε διαρκή ισορροπία μέσα στη σχέση μας, όπως επίσης, είναι ταυτόχρονα κι ο μηχανισμός της αποτελεσματικής επικοινωνίας μας με τους άλλους! Τα προβλήματα των σχέσεων πηγάζουν κατά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό (95%) από τις συγκρούσεις αναγκών, και κατά ένα πολύ μικρότερο (5%) από συγκρούσεις αξιών.
Ακόμα κι όταν πρόκειται για συγκρούσεις αξιών, η πραγματική σύγκρουση προκύπτει από την ανάγκη που εμείς έχουμε να σκέφτεται, ή να συμπεριφέρεται ο άλλος σύμφωνα με τις δικές μας αξίες.
Επειδή, όμως, οι άνθρωποι δεν έχουμε εκπαιδευτεί να καταλαβαίνουμε τις ανάγκες μας, και επειδή φοβόμαστε να τις εκφράσουμε, συνήθως τις «μεταμφιέζουμε» κρύβοντάς τες πίσω από:
Την κριτική που ασκούμε στους άλλους,
Την άρνηση μας για συνεργασία,
Την επιθετικότητα,
Τα κηρύγματα και τις υποδείξεις μας στους άλλους,
Τις σπασμωδικές μας αντιδράσεις,
Τα παράπονα και
Την απομόνωσή μας
Όλες οι παραπάνω αντιδράσεις, και μια τεράστια ακόμη ποικιλία άλλων συμπεριφορών, είναι κάποιοι μόνο από τους μηχανισμούς που υιοθετούμε όταν δεν ικανοποιούνται οι πραγματικές μας ανάγκες. Για να πετύχουμε πιο αποτελεσματική επικοινωνία με τους σημαντικούς για μας ανθρώπους είναι απαραίτητο -αφού πρώτα έρθουμε εμείς οι ίδιοι σε επαφή με τις δικές μας ανάγκες- να τους επιτρέψουμε να ανακαλύψουν και να εκφράσουν τις δικές τους ανάγκες σε μας με τον πιο καθαρό και ειλικρινή τρόπο.
Μερικές από τις τεχνικές που βοηθούν να αναπτυχθεί αυτού του είδους η επικοινωνία είναι οι εξής:
1. Αφήστε τον άλλον να μιλήσει χωρίς να τον διακόψετε.Μη σταματάτε τον ειρμό της σκέψης του, κάθε φορά που εσείς έχετε την ανάγκη να προβάλετε τις δικές σας ιδέες. Όταν διακόπτετε τον άλλον σταματάτε την ροή της σκέψης και των λόγων του. Αυτή, όμως, ή ροή μπορεί να φέρει στην επιφάνεια την αιτία του προβλήματος, που ίσως ούτε ο ίδιος να μην έχει ακόμα ανακαλύψει.
2. Κοιτάξτε τον άλλον στα μάτια και μη γυρίζετε το βλέμμα σας αλλού. Το σώμα σας να βρίσκετε ακριβώς απέναντι από τον άλλον και στο πλάι. Δείξτε του ενδιαφέρον για ό,τι σας λεει και δώστε του να καταλάβει πως τον ακούτε προσεχτικά συμμετέχοντας, και ότι ενδιαφέρεστε για ό,τι σας λεει.
3. Σε καμία περίπτωση μην αρχίσετε να κάνετε κριτική ή να δίνετε συμβουλές. Η τεχνική της ενεργητική ακρόασης είναι παρόμοια με την «μαιευτική μέθοδο» του Σωκράτη, που χρησιμοποιούσε ερωτήσεις, για να μπορέσει να εκμαιεύσει την αλήθεια, που ο άλλος έκρυβε μέσα του. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να μην υπάρχει κριτική, διαφωνία, ή απόρριψη κατά τη διάρκεια της ενεργητικής ακρόασης. Στο τέλος της συζήτησης μπορούμε να εκφράσουμε πως αισθανόμαστε. Όταν η συζήτηση θα έχει ολοκληρωθεί, εάν δεν συμφωνούμε, έχουμε κάθε δικαίωμα να το δηλώσουμε. Στην διάρκεια όμως της ενεργητικής ακρόασης, μη κόβετε τον άλλον με κριτική ή απόρριψη.
4. Κάντε ερωτήσεις που θα σας βοηθήσουν να καταλάβετε πιο καθαρά τι νιώθει ο άλλος. Ερωτήσεις που θα βοηθήσουν κι εσάς και τον άλλον να κατανοήσει πιο είναι το πρόβλημα. Για να μπορέσετε να βρείτε τις κατάλληλες ερωτήσεις θα σας βοηθούσε εάν φανταστείτε ότι είστε ο άλλος. Αναρωτηθείτε πως νιώθει ο σύντροφό σας και τι του συμβαίνει. Έτσι θα οδηγηθείτε σε χρήσιμες ερωτήσεις. Το πιο πιθανό είναι στην αρχή η τακτική των ερωτήσεων να σας φανεί πιο δύσκολη από τις συμβουλές και τις επικρίσεις. Σίγουρα δεν είναι εύκολη. Όμως, τα περισσότερα ζευγάρια που τη δοκίμασαν, βρήκαν τη μέθοδο αυτή πολύ αποδοτική με εκπληκτικά αποτελέσματα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όταν ο ένας σύντροφος χρησιμοποιεί μηχανικά την τεχνική αυτή, ο άλλος μπορεί να ξαφνιαστεί και να αντιδράσει αρνητικά, και ιδιαίτερα στην περίπτωση που έχει συνηθίσει να δέχεται συνεχή κριτική από τον σύντροφό του, θα δείξει κάποια επιφυλακτικότητα. Αν όμως εξακολουθήσετε να δείχνετε ενδιαφέρον και σταματήσετε την κριτική, θα έρθει η στιγμή που ο σύντροφός σας θα ανοίξει την καρδιά του. Χρειάζεται βέβαια, να έχει κανείς κάποια ευαισθησία σχετικά με τον σωστό τόπο και χρόνο που θα πλησιάζει τον άλλον. Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να πιεστεί ο σύντροφο σας να συζητήσει κάτι χωρίς να το θέλει. Σιγά – σιγά η ανάγκη του εταίρου της σχέσης σας να σας πλησιάσει θα τον βοηθήσει να ανοιχτεί, εάν βέβαια πρώτα του δώσουμε σημάδια ότι μπορούμε να τον δεχτούμε όπως είναι.
5. Μπορούμε επίσης να ζητάμε να επιβεβαιώσουμε εάν αυτό που καταλάβαμε απ?την επικοινωνία μας με τον σύντροφό μας είναι σωστό, ή όχι. Αυτή η τεχνική βοηθά κάποιον να συνειδητοποιήσει και να εκφράσει τα συναισθήματά του. Επαναλαμβάνουμε απλά τα όσα μας είπε ο άλλος με δικά μας λόγια. Αυτό βοηθά κι εμάς να διαπιστώσουμε εάν καταλάβαμε καλά αυτά που λεει ο σύντροφός μας, κι εκείνος να νιώσει ότι τον δεχόμαστε. Αν αισθανθεί πως δεν καταλάβαμε κάτι καλά, θα προσπαθήσει να μας το εξηγήσει με διαφορετικό τρόπο. Έτσι και τα δύο μέρη της σχέσης θα αποκτήσουν μια πιο καθαρή εικόνα για το τι απασχολεί τον καθέναν απ’τους δύο, τι σκέφτεται ή αισθάνεται.
του Γρηγόρη Βασιλειάδη
Ψυχολόγου – Ψυχοθεραπευτή, M.Sc., Ph.D.
