ΤΟ ΧΑΡΙΣΜΑ TOY ΓΑΜΟΥ
π. ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΑΛΕΒΙΖΟΠΟΥΛΟΥ
Από το βιβλίο: Η ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΜΑΣ
Κατά την αντίληψη του κόσμου τούτου ο γάμος αποτελεί σύμβαση ανάμεσα σε δύο ανθρώπους διαφορετικού φύλου, για την ικανοποίηση επιθυμιών και την εξυπηρέτηση συμφερόντων και σκοπών της ζωής αυτής.
Μ' αυτή την έννοια ο γάμος αποτελεί φυσικό θεσμό-δεν έχει σημασία αν τελείται μέσα στην Εκκλησία ή στο Δημαρχείο, αν ευλογείται από τον ιερέα ή πιστοποιείται από τη Δημοτική Αρχή.
Ποία όμως είναι η πίστη της Εκκλησίας μας; Είναι ο γάμος απλός φυσικός θεσμός ή μήπως υπηρετεί το σχέδιο του Θεού, που είναι η επιστροφή του ανθρώπου στην κοινωνία της αγάπης του Τριαδικού Θεού, από την οποία απομακρύνθηκε με την πτώση του;
α) Η κοινωνία ανδρός και γυναικός
Για να αξιολογήσουμε ορθά το γάμο μέσα στην Εκκλησία πρέπει να αναφερθούμε στην υπαρξιακή ταυτότητα του ανθρώπου.
Η αγία Γραφή μας πληροφορεί πως ο άνθρωπος πλάσθηκε κατ' εικόνα του Τριαδικού Θεού, δηλαδή όχι ως άτομο, αλλά ως κοινωνία προσώπων: Και εδημιούργησεν ο Θεός τον άνθρωπο, κατ' εικόνα Θεού εδημιούργησε αυτόν, τους έκανε άνδρα και γυναίκα (Γέν. α' 27).
Η εικόνα του Θεού, δηλαδή ο άνθρωπος, δημιουργήθηκε από την αρχή ως ζεύγος, ως άνδρας και γυναίκα. Όπως ο Τριαδικός Θεός δεν είναι μονάδα, αλλά Τριάδα, δηλαδή κοινωνία προσώπων, έτσι και ο άνθρωπος δημιουργήθηκε όχι ως μονάδα, αλλά ως ζευγάρι• ο ποιήσας άπ' αρχής άρσεν και θήλυ εποίησεν αυτούς, επαναλαμβάνει ο ευαγγελιστής (Ματθ. ιθ' 4, πρβλ. Γέν. α' 27).
Το δόγμα της Αγίας Τριάδος, που εκφράζεται με την ενότητα της ουσίας και την τριαδικότητα των υποστάσεων αποτελεί βασική αλήθεια και αντιστοιχεί στην πραγματικότητα του ανθρώπου. Αυτή η μοναδική Θεία πραγματικότητα αποτελεί τη βάση της ζωής μας και το θεμέλιο της σωτηρίας μας. Ο άνθρωπος επλάσθη κατ' εικόνα του Τριαδικού Θεού και ως προς τη φύση του και ως προς το γεγονός της ενότητας με τους άλλους ανθρώπους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δημιουργήθηκε από την αρχή σαν ζευγάρι, ως άνδρας και ως γυναίκα.
β) Σκοπός του γάμου
Υπάρχει η αντίληψη πως ο βασικός σκοπός του γάμου είναι η απόκτηση τέκνων. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η τεκνοποιία είναι μέσα στους σκοπούς αυτού του ιερού μυστηρίου- όμως δεν είναι ο έσχατος σκοπός.
Ο προφήτης Μαλαχίας υπογραμμίζει πως εγγυητής και μάρτυρας του συζυγικού δεσμού είναι ο Θεός, ο κοινός Δημιουργός του άνδρα και της γυναίκας. Καταπολεμεί την αντίληψη της εποχής, σύμφωνα με την οποία μοναδικός σκοπός του γάμου είναι η απόκτηση τέκνων και ότι γι' αυτό το λόγο επιτρέπεται το διαζύγιο ύστερα από την εκπλήρωση αυτού του σκοπού. Για τον Μαλαχία η ουσία του μυστηρίου βρίσκεται στην πραγμάτωση της κοινής ζωής, στη διατήρηση και στην αύξηση του αδιάρρηκτου δεσμού των συζύγων, που γίνονται ένα πνεύμα και μία σάρκα (Μαλαχ. β' 14-15. Γέν β' 24. Ματθ. ιθ' 5. Μάρκ. ι' 8, πρβλ. Σοφ. Σολ. δ' 1-6. Σοφ. Σειρ. ιστ' 1-4).
Στο εβραϊκό κείμενο αναφέρεται πως ο Θεός μισεί την απόλυση, δηλαδή το διαζύγιο, το οποίο καταλύει τον πρωταρχικό σκοπό του γάμου (Μαλαχ. β' 16). Η διάσπαση του δεσμού αυτού, που εκφράζει την καθολική ενότητα ανάμεσα σε δύο ανθρώπους, δεν ανταποκρίνεται προς το θέλημα του Θεού και είναι αντίθετος με την ίδια τη φύση του ανθρώπου.
Ο άνθρωπος πλάσθηκε από τον Θεό όχι σαν κάποιο ον αποκομμένο από τους ομοίους του, αλλά σαν κοινωνία αγάπης. Και είναι φανερό πως η κοινωνία αυτή δεν πραγματοποιείται έξω από την αγάπη του Θεού, που είναι η πηγή της ενότητας και της αγάπης μέσα στον κόσμο. Αυτό το βλέπουμε καθαρά στην περίπτωση του Αδάμ.
Εφόσον ο Αδάμ έμενε στην κοινωνία αγάπης του Θεού, έβλεπε τη γυναίκα του, την Εύα, σαν ένα κομμάτι από τον ίδιο τον εαυτό του (Γέν. β' 23-24). Όταν όμως με την πράξη της παρακοής έπαυσε να ταυτίζει το θέλημα του με το θέλημα του Θεού, όταν δηλαδή έπαυσε να αγαπά τον Θεό, τότε είδε τη γυναίκα του σαν κάτι διαφορετικό, σαν ένα άτομο ξένο. Γι' αυτό και δεν ήταν έτοιμος να αναλάβει ο ίδιος την ευθύνη της παρακοής (Γέν. γ' 12).
Με το Ιερό μυστήριο του γάμου ο πιστός ξανατοποθετείται στο δρόμο, για να ξαναβρεί την ενότητα στη μία και ενιαία ανθρώπινη φύση, να ξαναγίνει κοινωνία προσώπων. Αυτήν ακριβώς την ενότητα καλούνται να ζήσουν οι χριστιανοί σύζυγοι μέσα στο γάμο, όπου γίνονται πραγματικά ένα σώμα. Γι' αυτή την ενότητα λέγει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος:
Ωσάν από μία κεφαλή, συνέδεσε το σώμα ολοκλήρου του ανθρωπίνου γένους. Και επειδή ακριβώς από την αρχή ενόμιζαν ότι είναι δύο, κύτταξε πως συνενώνει πάλι και συσφίγγει αυτούς εις ένα δια του γάμου. Εξαιτίας αυτής της σχέσης, λέγει, θα εγκαταλείψει ο άνδρας τον πατέρα και την μητέρα του και θα προσηλωθεί στη γυναίκα του, ώστε οι δύο να γίνουν μία σάρκα (Γέν. β' 24).
Είδες πόσους δεσμούς αγάπης επενόησε ο Θεός: Αλλ' αυτά μεν τα ενέχυρα κατέθεσε στην ομόνοια από τη φύση του ανθρώπου. Διότι το να είναι από την ίδια ουσία, σ' αυτό οδηγεί- επειδή κάθε ζώο αγαπά τα ζώα του είδους του- και το να έχει γίνει η γυναίκα από τον άνδρα και το να γίνονται πάλι τα τέκνα και από τους δύο. Δι' αυτό και δημιουργούνται πολλοί τρόποι δια σχέσεις μεταξύ μας. Δηλαδή τον μεν να αγαπάμε ως πατέρα, τον δε ως παππού-και την μεν ως μητέρα, την δε ως τροφό και τον μεν ως υιό και εγγονό και δισέγγονο, την δε ως κόρη και εγγονή• και τον μεν ως αδελφό, τον δε ως ανεψιό....
Η εντολή της αγάπης είναι μεγάλη και βαρεία, λέγει σε άλλο σημείο ο Χρυσόστομος και υπογραμμίζει: Δια τούτο επρόλαβεν ο Θεός και έβαλε μέσα σ' όλη την ανθρώπινη φύση μία αγαπητική δύναμη, και φυσικά οι γονείς αγαπούν τα παιδιά τους και οι συγγενείς αγαπούν αναμεταξύ τους ο ένας τον άλλο και οι φίλοι αγαπούν τους φίλους τους, δια να βοηθείται η λογική φύση των ανθρώπων από τη φυσική δύναμη της αγάπης που της έδωκε ο Θεός και να μεταχειρίζεται με δύναμη την προαιρετική αγάπη. Διότι την μεγάλη και τελειωτική εντολή της αγάπης που έδωκε ο Θεός, δεν την ανέφερε στη φυσική αγάπη, αλλά στην προαιρετική.
Ο γάμος λοιπόν βάζει τον άνθρωπο στην πορεία προς την πληρότητα της αγάπης που είναι διαρκής. Αυτός είναι ο πλέον βασικός σκοπός του γάμου• η πληρότητα της αγάπης, που μπορεί να υπάρξει ακόμη και στα άτεκνα ζευγάρια (πρβλ. Σοφ. Σολ. δ' 1-6. Σοφ. Σειρ. ιστ' 1-5).
Όμως η ύπαρξη τέκνων προσθέτει στο χριστιανικό γάμο ένα νέο στοιχείο, την πατρότητα και την μητρότητα, που αποτελεί ξεχείλισμα της αγάπης των δύο προσώπων, για να αγκαλιάσει και νέες υπάρξεις, για τις όποιες οι δύο σύζυγοι είναι έτοιμοι να προσφέρουν τα πάντα. Με τον τρόπο αυτό οι σύζυγοι κατορθώνουν να υπερβούν τον εαυτό τους και να δοθούν ολοκληρωτικά στην αγάπη προς τον άλλο, να προετοιμαστούν για την πληρότητα εκείνης της αγάπης, που καλούνται να ζήσουν αιώνια (Α' Κορ. ιγ' 8-12. 'Εφεσ. ε' 25-23).
Δεν υπάρχει λοιπόν αμφιβολία πως η διαφοροποίηση του ανθρώπου (άνδρας και γυναίκα) και ο γάμος αποτελούν ευεργεσία του Θεού προς τον άνθρωπο και απόδειξη της στοργικής Του φροντίδας, η οποία μετά την πτώση του ανθρώπου συνιστά προϋπόθεση για την ελπίδα της σωτηρίας που υποσχέθηκε ο Θεός. Γιατί ο Θεός από την πρώτη στιγμή της πτώσης υποσχέθηκε στον άνθρωπο την ανόρθωση• δεν τον άφησε να περιπλανάται χωρίς ελπίδα (Γέν.γ' 15).
Πρόκειται για την ενσάρκωση του Χριστού, ο οποίος εκένωσε τον εαυτό του, για να γίνει άνθρωπος και δεν εδίστασε να προχωρήσει μέχρι την έσχατη θυσία επάνω στον σταυρό για χάρη του αγαπημένου λαού Του (Φιλιπ. β'7).
Πως θα ήταν δυνατό να εννοήσει ο άνθρωπος της πτώσης μια τέτοια αγάπη του Θεού; Είχε ανάγκη ένα προμήνυμα της τέλειας αυτής ένωσης της Θείας φύσης με την ανθρώπινη φύση. Αυτή η προτύπωση και προεικόνιση, το μήνυμα της λύτρωσης του ανθρώπου με την ενσάρκωση του Χριστού, είναι το γεγονός του γάμου μεταξύ ανδρός και γυναικός (Εφεσ. ε' 25-33). Έτσι η αγάπη του Θεού αποτελεί την αφετηρία του γάμου και ταυτόχρονα το τέλος και τον σκοπό του γάμου, που είναι η βίωση της κοινωνίας της αγάπης.
γ) Ο χριστιανικός γάμος
Με όσα αναφέραμε γίνεται φανερό πως ο χριστιανικός γάμος ξεπερνάει τους ενδοκοσμικούς σκοπούς και βρίσκει τη δικαίωση του στο όλο σχέδιο του Θεού για τη σωτηρία του ανθρώπου.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η αγία Γραφή, μιλώντας για το γάμο, αναφέρεται στο γάμο του Χριστού με την Εκκλησία και ταυτόχρονα στο γάμο ανάμεσα στον άνδρα και στη γυναίκα. Έτσι ο χριστιανικός γάμος είναι μυστήριο εις Χριστόν και εις την Εκκλησίαν, συσχετίζεται πάντοτε με τον δεσμό του Χριστού με την Εκκλησία.
Ο άνδρας, λέγει ο απόστολος Παύλος είναι κεφαλή της γυναικός, όπως και ο Χριστός είναι κεφαλή της Εκκλησίας, και αυτός είναι ο σωτήρ του σώματος... Οι άνδρες αγαπάτε τις γυναίκες σας, όπως και ο Χριστός αγάπησε την Εκκλησία και παρέδωκε τον εαυτό Του δι' αυτήν, δια να την αγιάσει, αφού την καθάρισε με το λουτρό του ύδατος δια του λόγου, δια να παρουσιάσει στον εαυτό Του ένδοξη την Εκκλησία, χωρίς να έχει κηλίδα ή ρυτίδα ή τίποτε από αυτά, αλλά να είναι αγία και άμωμος. Οι άνδρες οφείλουν να αγαπούν τις γυναίκες τους σαν τα δικά τους σώματα... Το μυστήριο τούτο είναι μεγάλο- εγώ δε το εξηγώ ότι αναφέρεται στον Χριστό και στην Εκκλησία (Εφεσ. ε' 22-32).
Ο δεσμός του Χριστού με την Εκκλησία είναι το πρότυπο του συζυγικού δεσμού. Έτσι ο χριστιανικός γάμος, εις Χριστόν και εις την Εκκλησίαν, γίνεται μέγα μυστήριον. Σ' αυτό το γάμο ο άνθρωπος ξεπερνά τον εαυτό του, παύει να ζει εγωιστικά, με κέντρο το εγώ του. Υπερβαίνει τη διαίρεση και ξαναβρίσκει τον πραγματικό του εαυτό στην ενότητα και στην αγάπη του γάμου. Ο άνδρας και η γυναίκα, που στην αρχή ενόμιζαν πως είναι δύο, γίνονται και πάλι ένας.
Αυτή η ενότητα θα ολοκληρωθεί στη Βασιλεία του Θεού, όπου δεν θα υπάρχει πλέον άρσεν και θήλυ, αλλά όλοι θα είμαστε εις εν Χριστώ Ιησού, όπως οι άγγελοι στον ουρανό• αυτήν την πραγματικότητα προγεύεται ο πιστός μέσα στο μυστήριο της θείας ευχαριστίας, όπου όλοι ενώνονται στο ένα σώμα του Χριστού, στην Εκκλησία (Γαλ. γ' 28. Ματθ. κβ' 30. Μάρκ. ιβ' 25. Λουκ. κ' 35. Α' Κορ. ι' 16-17).
δ) Η ευλογία του γάμου
Ο χριστιανικός γάμος ευλογείται από τον ίδιο τον θεό. Αυτό βεβαιώνει ο ίδιος ο Χριστός. Αναφέρεται στο γάμο που θέσπισε ο Θεός στην Παλαιά Διαθήκη (Γέν. β' 24) και υπογραμμίζει: ους ο Θεός συνέζευξεν άνθρωπος μη χωριζέτω (Ματθ. ιθ' 6).
Ήδη από την Παλαιά Διαθήκη γνωρίζουμε πως ο άνδρας ενώνεται με την γυναίκα στο δεσμό του γάμου από τον ίδιο τον Κύριο• παρά δε Κυρίου αρμόζεται γυνή ανδρί (Παροιμ. θ' 14). Αυτός ο ευλογημένος δεσμός μέλλει να ζήσει- αντίθετα αυτό που δεν ευλογείται από τον Θεό πεθαίνει!
Η αλήθεια αυτή εκφράζεται με ανεπανάληπτο τρόπο στο παράδειγμα του Τωθία, που νυμφεύθηκε τη Σάρρα από τα Εκθάτανα της Μηδίας. Η Σάρρα, κόρη του Ραγουήλ και της Εδνας, συγγενών του Τωθίτ, δηλαδή του πατέρα του Τωβία, είχε παντρευτεί επτά φορές. Όμως πονηρός δαίμονας εθανάτωσε διαδοχικά και τους επτά συζύγους κατά την πρώτη νύχτα του γάμου, πριν δηλαδή πραγματοποιηθεί η συζυγική κοινωνία. Το βιβλίο του Τωθίτ περιγράφει το γάμο του Τωθία:
Ο Ραγουήλ έκάλεσε τη θυγατέρα του Σάρρα, την κράτησε από το χέρι, την παρέδωσε σαν σύζυγο στον Τωθία και του είπε:
- Ιδού, λάβε την σαν σύζυγο σύμφωνα με το νόμο του Μωυσή και πήγαινε στον πατέρα σου• και τότε τους ευλόγησε. Κατόπιν κάλεσε τη γυναίκα του Εδνα, πήρε χαρτί, έγραψε το συμβόλαιο του γάμου και το σφράγισε. Έπειτα άρχισε το φαγητό. Ο Ραγουήλ κάλεσε τη γυναίκα του Εδνα και της είπε:
- Αδελφή, ετοίμασε το άλλο δωμάτιο και οδήγησε την εκεί. Εκείνη έκανε όπως της είπε και την εισήγαγε εκεί και αυτή άρχισε να κλαίει. Η μητέρα συγκινήθηκε με τα δάκρυα της κόρης της και της είπε:
- Έχε θάρρος, παιδί μου, ο Κύριος του ουρανού και της γης είθε να σου δώσει χαρά αντί αυτής σου της λύπης, θάρρος κόρη μου!
Όταν ετελείωσε το φαγητό, οδήγησαν σ' αυτήν τον Τωθία. Εκείνος, όταν εισήλθε, θυμήθηκε τα λόγια του Ραγουήλ, πήρε το θυμιατήρι με τα κάρβουνα, έβαλε πάνω σ' αυτά την καρδιά του ψαριού και το συκώτι και βγήκε καπνός. Όταν το πονηρό δαιμόνιο οσφράνθηκε την οσμή, έφυγε στα ανώτατα μέρη της Αιγύπτου και ο άγγελος το έδεσε.
Όταν οι δύο εκλείσθηκαν στον νυμφικό τους κοιτώνα, ο Τωβίας εσηκώθη από το κρεβάτι και είπε:
- Σήκω επάνω, αδελφή μου, και ας προσευχηθούμε να μας ελεήσει ο Κύριος. Και ο Τωβίας άρχισε να λέει:
- Δοξασμένος είσαι Κύριε, ο Θεός των πατέρων μας και ευλογημένο είναι το άγιο και ένδοξο όνομα Σου εις τους αιώνας. Ας σε δοξάζουν πάντοτε οι ουρανοί και όλα τα κτίσματα σου. Συ έπλασες τον Αδάμ και του έδωσες την Εύα ν γυναίκα του, ως βοηθό και στήριγμα.
Από αυτούς εγεννήθη το γένος των ανθρώπων. Συ είπες• δεν είναι καλό να είναι ο άνθρωπος μόνος• ας κάνωμε δι' αυτόν βοηθόν όμοιον προς αυτόν. Και τώρα. Κύριε, λαμβάνω την αδελφή μου αυτήν, όχι εκ πορνικών διαθέσεων, αλλά βάσει της αληθείας. Διάταξε, λοιπόν, να εύρω έλεος και να γηράσω μαζί με αυτήν. Τότε εκείνη είπε μαζί με αυτόν:
- Αμήν. Και έπεσαν εις το κρεβάτι να κοιμηθούν την νύκτα εκείνην.
Ο Ραγουήλ σηκώθηκε και βγήκε ν' ανοίξει ένα τάφο, μήπως και πεθάνει κι αυτός ο γαμβρός του. Επέστρεψε τότε στο σπίτι του και είπε στη γυναίκα του Εδνα:
- Στείλε μια από τις δούλες σου να δει αν ο Τωβίας ζει, διαφορετικά να τον θάψουμε χωρίς να μάθει κανείς τίποτα. Η δούλη άνοιξε την πόρτα και βρήκε και τους δύο να κοιμούνται. Βγήκε και τους ανήγγειλε πως ζει. Και εδόξασε ο Ραγουήλ τον Θεό λέγοντας:
Δοξασμένος να είσαι Συ, ο Θεός με κάθε δοξολογίαν καθαρή και αγίαν.
Ας σε δοξολογούν οι άγιοί Σου και όλα τα δημιουργήματα Σου και όλοι οι άγγελοι Σου και οι εκλεκτοί Σου, ας σε ευλογούν εις όλους τους αιώνες. Ευλογημένος είσαι, διότι έδωσες χαρά και δεν μου συνέβη αυτό που εφοβόμουν, αλλά έκαμες εις ημάς σύμφωνα με το μέγα Σου έλεος. Δοξασμένος να είσαι, διότι έστειλες το έλεος Σου εις δύο μονογενείς. Κάμε, Δέσποτα, εις αυτούς σύμφωνα με το έλεος Σου, ολοκλήρωσε την ζωήν των με υγείαν και ευφροσύνη και έλεος.
Τότε διέταξε ο Ραγουήλ τους δούλους του να καλύψουν πάλι τον τάφο και εώρτασε τον γάμο των δεκατέσσερες ημέρες (Τωθίτ 7, 12-8, 19).
Η Σάρρα παντρεύτηκε επτά φορές. Όμως οι επτά πρώτοι σύζυγοι δεν είχαν προφανώς τοποθετήσει το συζυγικό τους δεσμό μέσα στον πνευματικό χώρο του ελέους και της αγάπης του Θεού, που μεταμορφώνει και ζωοποίει τα πάντα στη ζωή του ανθρώπου. Έτσι ο συζυγικός δεσμός, που δεν είχε ευλογηθεί από τον Θεό, οδηγήθηκε στον θάνατο και εκείνοι στον τάφο. Ήταν κάτω από το κράτος του πονηρού δαίμονα, που έσπερνε το θάνατο από την πρώτη ακόμη νύχτα της συζυγικής ζωής, χωρίς να πραγματοποιηθεί η κοινωνία ανάμεσα στους συζύγους έστω και στο καθαρό σαρκικό επίπεδο.
Ο γάμος όμως του Τωβία τοποθετήθηκε από την αρχή σε διαφορετικό πνευματικό χώρο. Οι γονείς της Σάρρας και ο ίδιος ο νεαρός σύζυγος εξάρτησαν την εκπλήρωση του σκοπού του γάμου από το έλεος και την αγάπη του Θεού. Ο Τωβίας βλέπει ως βασικό σκοπό του γάμου του με τη Σάρρα την κοινωνία αγάπης (επίταξον ελεήσαι με και αυτή συγκαταγηράσαι) και την δόξα του Θεού. Και η νεαρή σύζυγος συνυπογράφει τη βαθιά αυτή επιθυμία του συζύγου της με το δικό της Αμήν. Γι' αυτό το λόγο το πονηρό πνεύμα δεν έχει πια θέση μέσα στη νεαρή εκείνη κόρη. Γεμάτος ευγνωμοσύνη ο Ραγουήλ δοξολογεί τον Θεό, εμπιστεύεται το νεαρό ζευγάρι στην αγάπη Του και τον παρακαλεί να ολοκληρώσει τη ζωή τους με υγεία και ευφροσύνη και έλεος• δίνει εντολή να καλύψουν τον ανοικτό τάφο και γιορτάζει το γεγονός επί δύο εβδομάδες.
Παρά Κυρίου αρμόζεται γυνή ανδρί- και αυτός είναι πλέον γάμος εν Κυρίω και όχι σύμφωνα με την επιθυμία! (Α'Κορ. ζ'39).
ε) Η ιερουργία του ιερού μυστηρίου
Ο απόστολος Παύλος κάνει λόγο για γάμον εν Κυρίω (Α' Κορ. ζ' 39) και εννοεί μ' αυτό την πρόσληψη του δεσμού αυτού εις Χριστόν και εις την Εκκλησίαν (Εφεσ. ε' 33). Η θέση αυτή μας βοηθεί να κατανοήσουμε γιατί στην αρχαία Εκκλησία η Ιερουργία του γάμου συνεδέετο με την τέλεση της θείας ευχαριστίας. Το ίδιο γεγονός προεικονίζεται με τη συμμετοχή του Χριστού στο γάμο της Κανά.
Ο Χριστός προσήλθε στην Κανά και συμβόλισε αυτή τη σχέση μ' ένα θαύμα- με τη μεταβολή του νερού σε κρασί. Έτσι ο Χριστός δεν παραδέχθηκε απλώς ολόκληρη τη χαρά του γάμου, δεν ευλόγησε μόνο ολόκληρη την πραγματικότητα του γάμου, αλλά από εκείνη τη στιγμή εσυμβόλισε τη θεία ευχαριστία, τη μεταβολή του οίνου σε αίμα Του και του άρτου σε σώμα Του, την πρόσληψη και τη μεταμόρφωση του συζυγικού δεσμού μέσα στο ίδιο το Σώμα της Εκκλησίας, που είναι δικό Του Σώμα.
Η διδαχή αυτή είναι πατερική. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέγει πως όταν ο σύζυγος και η σύζυγος ενούνται δια του γάμου, δεν φαίνονται πλέον σαν κάτι γήινο, αλλά σαν εικόνα του Θεού αυτού του ίδιου. Σε άλλο σημείο, ο ίδιος πατέρας της Εκκλησίας, χαρακτηρίζει το χριστιανικό γάμο ως μικρή Εκκλησία.
Όταν ο γάμος οερουργείται, ο Χριστός είναι παρόν και αγιάζει αυτόν τον δεσμό που πραγματοποιείται στο όνομά Του (Ματθ. ιη' 20). Γι' αυτό και ένας σύγχρονος θεολόγος διακηρύττει πως στο χριστιανικό γάμο παντρεύονται τρεις, οι σύζυγοι μεταξύ των και με τον Χριστό.
Η Ιερουργία του γάμου δεν είναι μεταγενέστερη παράδοση, αλλά ανάγεται στην αποστολική εποχή. Ήδη ο άγιος Ιγνάτιος ο Αντιοχείας (+ 110) προτρέπει τους άνδρες και τις γυναίκες μετά γνώμης του επισκόπου την ένωσιν ποιείσθαι, ίνα ο γάμος η κατά Κύριον, και μη κατ' επιθυμίαν. Πάντα εις τιμήν Θεού γινέσθω.
Η ιερή ακολουθία του γάμου είναι γεμάτη συμβολισμούς. Υπογραμμίζεται ο σκοπός του γάμου, η υπέρβαση δηλαδή του εαυτού μας και η πληρότητα της αγάπης, που αρχίζει με τη συζυγική αγάπη και ολοκληρώνεται στη Βασιλεία των ουρανών.
Η ανταλλαγή των δακτυλίων σημαίνει την αμοιβαιότητα και την αλληλεξάρτηση, το κοινό ποτήριο σημαίνει την πλήρη κοινωνία ζωής, που ολοκληρώνεται με τη συμμετοχή στη θεία ευχαριστία, με την κοινωνία των ψυχών και των σωμάτων, κάτω από την προστατευτική αγάπη του Θεού.
Η Εκκλησία μας χρησιμοποιεί κατά την τέλεση του γάμου και στέφανα. Γνωρίζουμε πως τα στέφανα ανήκουν στους μάρτυρες και στους αγίους της Εκκλησίας. Γι' αυτό και στις εικόνες των αγίων ζωγραφίζεται φωτοστέφανο. Όμως η Εκκλησία μας στεφανώνει και τους νεόνυμφους κατά την ιερή ακολουθία του γάμου. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος αιτιολογεί: Επειδή αήττητοι γενόμενοι, ούτω προσέρχονται τη ευχή, ότι μη κατηγωνίσθησαν υπό της ηδονής.
Όπως δηλαδή ένας μάρτυρας της πίστης, που αγωνίσθηκε μέχρι τέλους της ζωής του νικηφόρα, στεφανώνεται, έτσι και οι νεόνυμφοι, που εισέρχονται στον ιερό δεσμό του γάμου με αγνότητα και καθαρότητα, λαμβάνουν στεφάνους. Μπαίνουν σε ένα νέο στάδιο αγώνων, στην πνευματική παλαίστρα των μαρτύρων της Εκκλησίας μας. Γι' αυτό και όταν βαδίζουν σε σχήμα κύκλου γύρω από το τραπεζίδιο, πιασμένοι από το χέρι, συνοδευόμενοι από τον ιερέα που κρατάει το ευαγγέλιο, η Εκκλησία μας επικαλείται τους αγίους μάρτυρες:
Άγιοι μάρτυρες, οι καλώς αθλήσαντες και στεφανωθέντες...• δόξα Σοι Χριστέ ο Θεός... μαρτύρων αγαλλίαμα....
Η Εκκλησία στεφανώνει τους νεόνυμφους και προχωρεί σε πράξη περισσότερο συγκινητική: Εύχεται να αναλάβει ο Θεός τους στεφάνους αυτών στη Βασιλεία Του ασπίλους και άμωμους και ανεπιβουλεύτους διατηρών αυτούς εις τους αιώνας των αιώνων και να στεφανώσει αυτούς με δόξα και τιμή.
Μία άλλη συγκινητική ευχή του γάμου είναι:
Ο Θεός, ο Θεός ημών, ο παραγενόμενος εν Κανά της Γαλιλαίος, και τον εκείσε γάμον ευλογήσας, ευλόγησον και τους δούλους σου τούτους, τους τη ση προνοία προς γάμου κοινωνίαν συναφθέντας. Εύλογησον αυτών εισόδους και εξόδους- πλήθυνον εν αγαθοίς την ζωήν αυτών ανάλαβε τους στεφάνους αυτών εν τη Βασιλεία σου, ασπίλους και άμωμους και ανεπιβουλεύτους διατηρών εις τους αιώνας των αιώνων.
Ο Χριστιανικός γάμος δεν αποτελεί ιδιωτική υπόθεση των συζύγων, γιατί ο χριστιανικός γάμος δεν αλλάζει απλώς τη θέση των συζύγων μέσα στην κοινωνία, αλλά δημιουργεί νέα κατάσταση μέσα στο σώμα της Εκκλησίας. Για την τοπική Εκκλησία στην οποία ανήκουν οι σύζυγοι, αυτοί δεν είναι πλέον δύο μεμονωμένα άτομα• καλούνται να ζήσουν την πληρότητα της συζυγικής αγάπης εν Κυρίω και οφείλουν να εκφράσουν τον δεσμό αυτό και με την ζωή των μέσα στην Εκκλησία. Γι' αυτό το λόγο ο γάμος αποτελεί γεγονός της ζωής της ενορίας και οφείλει να τελείται στην ίδια την ενορία και όχι μακριά από αυτή.
Από όσα αναφέραμε εξάγεται πως ο γάμος είναι ιερό μυστήριο και δώρο του Θεού• είναι ένα χάρισμα που ο Θεός δίδει στον άνθρωπο (πρβλ. Α' Κορ. ζ' 7).
στ) Το διαζύγιο
Όσα ελέχθησαν για το σκοπό του γάμου φανερώνουν πως το διαζύγιο και κάθε χωρισμός, έξω από τον θάνατο, είναι διχοτόμηση και ακρωτηριασμός του ενός σώματος, της μιας σάρκας των δύο συζύγων.
Αν ο άνδρας είναι κεφαλή της γυναικός (Εφεσ. ε 23), τότε οφείλει να θεραπεύει το σώμα, λέγει ο Χρυσόστομος, καθ' όσον εις το σώμα μας, και αν ακόμη έχει αναρίθμητα τραύματα, δεν αποκόπτομε την κεφαλή. Μη απορρίψεις λοιπόν ούτε τη γυναίκα σου, διότι επέχει θέση σώματος μας η γυναίκα. Δι' αυτό και ο μακάριος Παύλος έλεγε: οι άνδρες έτσι πρέπει να αγαπούν τας γυναίκας των, όπως τα σώματα των (Εφεσ. ε' 28). Σε άλλο σημείο, ο ίδιος πατέρας της Εκκλησίας, αναφερόμενος στη μία σάρκα των συζύγων προσθέτει:
Όπως ακριβώς λοιπόν είναι βδελυρό πράγμα να κόπτει κανείς τη σάρκα, έτσι είναι παράνομο και το να χωρίσει κανείς τη γυναίκα του. Το διαζύγιο, λέγει, είναι αντίθετο και προς τη φύση και προς το νόμο του Θεού. Είναι αντίθετο προς τη φύση διότι αποκόπτεται μία σάρκα, αντίθετο δε προς τον νόμο, διότι ο Θεός τους συνένωσε και πρόσταξε να μη χωρίζουν.
Το διαζύγιο είναι δυνατό μόνο σε περίπτωση μοιχείας• όποιος χωρίσει τη σύζυγο του χωρίς να υπάρχει πορνεία, αυτός την αναγκάζει να διαπράξει μοιχεία και οποίος νυμφευθεί μία χωρισμένη διαπράττει μοιχεία-πόρνους και μοιχούς θα κρίνει ο Θεός (Ματθ. ε' 32, ιθ' 9. Λουκ. ιστ' 18. Εβρ. ιγ'4).
Οι πιστοί χριστιανοί δεν παίρνουν διαζύγιο για άλλο λόγο. Εάν η Εκκλησία ανέχεται το διαζύγιο, όπως και το δεύτερο γάμο, τούτο κάμνει για να αποφευχθούν μεγαλύτερα κακά. Δεν το διδάσκει, ούτε το προτρέπει!
Κλείνοντας παρατηρούμε πως υπάρχουν δύο ειδών γάμοι- ο γάμος κατά Κύριον και ο γάμος κατ' επιθυμίαν (Αγ. Ιγνάτιος). Ο πρώτος αποτελεί Ιερό μυστήριο, ο δεύτερος συνιστά φυσική ένωση δύο ανθρώπων διαφορετικού φύλου.
Ο Χριστιανικός γάμος ευλογείται από τον Θεό και προσλαμβάνεται στην Εκκλησία. Το πρώτο του νόημα και ο τελικός σκοπός του είναι η πληρότητα της αγάπης των συζύγων, η οποία δεν σταματά με τον θάνατο αλλά εισέρχεται στην αιωνιότητα. Αντίθετα ο γάμος εκτός της Εκκλησίας αναφέρεται στο νόμο της φύσης και μάλιστα στην κατάσταση της πτώσης και της φθοράς. Ακόμη και αν εξυπηρετεί πρακτικούς ή κοινωνικούς σκοπούς, όπως είναι το δημογραφικό πρόβλημα, δεν κατορθώνει να ξεπεράσει την πραγματικότητα του θανάτου- δεν μπορεί να αποτελέσει ιερό μυστήριο.
Α δε κατά σάρκα πράσσετε, ταύτα πνευματικά είσιν εν γαρ Χριστώ πάντα πράσσετε, λέγει ο άγιος Ιγνάτιος και χαρακτηρίζει ολόκληρη την πραγματικότητα του συζυγικού δεσμού, που έχει προσληφθεί στην Εκκλησία σαν πνευματική, ακόμη και τη σαρκική ένωση.
Αυτό το βαθύτερο νόημα του γάμου, που ξεπερνάει την ενδοκοσμικότητα και υπηρετεί το σχέδιο της σωτηρίας του ανθρώπου, μας βοηθεί να κατανοήσουμε γιατί ένας συνειδητός χριστιανός απορρίπτει από τη ζωή του το διαζύγιο. Είναι διχοτόμηση και ακρωτηριασμός της μιας σάρκας και ακύρωση του νοήματος του γάμου.
