ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΤΩΒΙΤ
Ονομασία του βιβλίου:
Το βιβλίο αυτό στην Βουλγάτα ονομάζεται Liber Tobiae βιβλίο του Τωβία. Εκεί και οι δύο, (πατέρας και γιος) καλούνται Τωβίας, και ο πατέρας χαρακτηρίζεται ως «Τωβίας ο πρεσβύτης». Στους Εβδομήκοντα όμως, ο πατέρας, (του οποίου το όνομα έλαβε και το βιβλίο), λέγεται Τωβίτ και ο γιος Τωβίας, το οποίο όνομα σημαίνει «αγαθότητα Κυρίου».
Περίληψη του περιεχομένου:
Η Ιστορία του Τωβίτ ανοίγει με την αιχμαλωσία του στην πόλη της Ασσυρίας Νινευή. Με ένα ταχύ βλέμμα προς τα πίσω 1, 4-10 ο συγγραφέας δείχνει σ’ εμάς ότι ο Τωβίτ από την παιδική του ηλικία στην πατρίδα του βάδιζε την οδό του Κυρίου. Αλλά και στην εξορία διακρίνεται μεταξύ των συμπατριωτών του για την υποδειγματική διαγωγή του φοβούμενος τον Θεό, ελεώντας τους ανθρώπους και θάβοντας, τους νεκρούς, αν και διέτρεχε μεγάλο κίνδυνο από το τελευταίο αυτό επειδή παρέβαινε τη ρητή εντολή του βασιλιά. Θάβοντας κάποτε κάποιο νεκρό τυφλώθηκε. Και όμως δεν αγανάκτησε, αλλά υπέμεινε με μεγάλη καρτερία τη δοκιμασία αυτή. Αργότερα περιέρχεται σε μεγάλη φτώχεια, ώστε αναγκάζεται η γυναίκα του να εργάζεται έξω από το σπίτι της. Ο Τωβίτ υπομένει και τη συμφορά αυτή παρά τον πειρασμό της γυναίκας του, η οποία τον κορόιδευε για τη φτώχεια του παρ' όλη την ευσέβειά του 1, 11-36.
Η σκηνή αιφνιδίως αλλάζει και μεταφέρεται στα Εκβάτανα στη Σάρρα τη μέλλουσα σύζυγο του γιου του Τωβία. Εκείνη προσεύχεται, έτσι ώστε να την απαλλάξει ο Θεός από μία μεγάλη δυστυχία, από τον πειρασμό του δαίμονα 3, 7-23. Η σκηνή έρχεται και πάλι στον Τωβίτ, ο οποίος προσεύχεται στον Θεό, να τον πάρει από τη ζωή. Αναμένοντας λοιπόν το θάνατό του ο Τωβίτ, συνιστά στον γιο του Τωβία, να ζει ζωή ενάρετη 4, 1-20 και λέει σε αυτόν, να ζητήσει και να βρει τον Γαβαήλο κάποιον ομόφυλο που ζει στους Ράγους, έτσι ώστε να λάβει απ’ αυτόν κάποιο χρηματικό ποσό το οποίο του είχε δανείσει (4, 21-23). Ο νεαρός Τωβίας διστάζει να αναλάβει τόσο μακρινό ταξίδι σε άγνωστη χώρα. Όμως βοηθείται σε αυτό από τον άγγελο Ραφαήλ που εμφανίσθηκε με τη μορφή άνδρα 5, 1-28 και επιχειρεί το ταξίδι αυτό. Στο δρόμο, ο Ραφαήλ και ο Τωβίας αλιεύουν από τον Τίγρη ποταμό ένα ψάρι, του οποίου ο νεαρός Τωβίας, κατόπιν εντολής του αγγέλου λαμβάνει και φυλάει την καρδιά, το συκότι και τη χολή.
Οι δυο τους πλησιάζουν στα Εκβάτανα, στον Ραγουήλ τον πατέρα της παραπάνω μνημονευμένης Σάρρας. Ο Άγγελος συνιστά στον Τωβία να ζητήσει σε γάμο τη Σάρρα. Ο Τωβίας αρνείται λέγοντας, ότι έχει μάθει, ότι επτά άνδρες, οι οποίοι τη ζήτησαν σε γάμο, πέθαναν ο ένας μετά τον άλλο κατά την πρώτη νύχτα του γάμου, φονευμένοι από δαίμονα. Ο Άγγελος καθησυχάζει τον Τωβία και τον συμβουλεύει, πώς θα απαλλαγή από το δαίμονα αυτό (6, 10-22). Έτσι φθάνουν στον Ραγουήλ, από τον οποίο γίνονται δεκτοί μετά χαράς. Ο Τωβίας ζήτησε σε γάμο τη Σάρρα. Οι γονείς της εξέφρασαν τους φόβους τους προς αυτόν αναφέροντας όσα συνέβησαν κατά τους γάμους της Σάρρας. Ο Τωβίας όμως δέχεται το γάμο (7, 1-20). Τα πράγματα έγιναν όπως είπε ο Άγγελος στον Τωβία. Οι νεόνυμφοι προσευχήθηκαν, θυμίασαν με την καρδιά και το συκότι του ψαριού και το δαιμόνιο έφυγε (8, 1-24). Ο Τωβίας παραμένει κοντά στον Ραγουήλ, τον πεθερό του, και ο Άγγελος μεταβαίνει προς τον Γαβαήλο στους Ράγους, και παίρνει απ’ αυτόν το δανεισμένο από τον Τωβίτ χρηματικό ποσό και επιστρέφει (9, 1-12).
Στο μεταξύ στο σπίτι του Τωβία οι γονείς του ανησυχούν, επειδή δεν επέστρεψε ο γιος τους, στον ορισμένο χρόνο. Η μητέρα του ιδίως ήταν πολύ ανήσυχη και απαρηγόρητη (10, 1-7).
Ο Τωβίας επιμένει και λαμβάνει ως καλός γιος άδεια από τον πεθερό του Ραγουήλ και επιστρέφει με τον Άγγελο και τη σύζυγό του Σάρρα προς τους γονείς του (10, 8-13). Η άφιξή τους γίνεται αιτία μεγάλης χαράς και ο Τωβίας θεραπεύει την τύφλωση του πατέρα του με τη χολή του ψαριού. Όταν θέλησαν Τωβίτ και Τωβίας να πληρώσουν τον (με μορφή ανθρώπου) παρουσιασμένο άγγελο Ραφαήλ, για τη συνοδεία που πρόσφερε στον Τωβία, ο Άγγελος αποκαλύπτεται, εκείνοι τρομάζουν και ο Άγγελος τους συμβουλεύει. Μετά απ’ αυτά ο Άγγελος εξαφανίσθηκε. (12, 1-21).
Το τελευταίο κεφάλαιο με μορφή επιλόγου έχει την ευχαριστία του Τωβίτ. Προφητεύει το μέλλον της Νινευΐ και τελειώνει με το ευτυχές υπόλοιπο της ζωής και το θάνατο τών Τωβίτ και Τωβία (κεφ. 14ο).
Συγγραφέας και χρόνος συγγραφής:
Στο Ελληνικό κείμενο και στις περισσότερες των παλαιών μεταφράσεων ο Τωβίτ μιλάει σε πρώτο πρόσωπο στις πρώτες σελίδες του βιβλίου (1, 2-3, 6). «Εγώ Τωβίτ…» Εκτός απ’ αυτό στο 12, 20 ο Άγγελος συνιστά ρητά στον Τωβίτ και Τωβία: «γράψτε όλα όσα συντελέσθηκαν σε βιβλίο». Από αυτό φαίνεται, ότι με θρησκευτική ευλάβεια θα τα έγραφαν αυτά πατέρας και γιος. Στο 13, 1 διαφορετικά αναφέρεται ότι «έγραψε Τωβίτ εις αγαλλίασιν». Από αυτό υποδηλώνεται, ότι πρώτα θα έγραψε τα γεγονότα και κατόπιν την ευχαριστήρια προσευχή. Επομένως συγγραφέας του βιβλίου αυτού είναι ο ήρωας του, ο Τωβίτ ή Τωβίας.
Χρόνος συγγραφής δεν μπορεί να ορισθεί ακριβώς. Πάντως εμπίπτει κατά τα πρώτα έτη της αιχμαλωσίας των Ισραηλιτών και απαγωγής τους στην Ασσυρία κατά το τέλος του 8ου αιώνα π. Χ. επειδή ο Τωβίτ δηλώνεται ότι έζησε επί του βασιλιά Σαλμανασάρ. Αυτά μεν ως προς τη συγγραφή του πρωτοτύπου. Απλή όμως παρατήρηση των διαφόρων μερών του βιβλίου μας πείθει ότι το βιβλίο αυτό πέρασε από πολλά στάδια για μεγάλη περίοδο χρόνου μέχρις ότου λάβει την παρούσα μορφή του, από κάποιο χέρι που είχε τη Θεία Επιστασία. Ο μεν συγγραφέας του βιβλίου αυτού όπως είναι σήμερα είναι άγνωστος. Και ο χρόνος της τελικής αυτής μορφής του, τοποθετείται από το 250 ως το 150 π. Χ. Ως ανώτατο όριο τοποθετείται το 250 π. Χ. επειδή τότε έγινε η μετάφραση των Ο' στην οποία συμπεριλαμβάνεται και το παρόν βιβλίο. Και μάλιστα η τελική του μορφή δεν υπολογίζεται αργότερα από το 150 μ. Χ., επειδή δεν κάνει ούτε καν νύξη για τους Μακκαβαίους, τους Φαρισαίους και τη νοοτροπία της εποχής τους.
Ιστορική αξιοπιστία:
Ορισμένοι αυτοαποκαλούμενοι «Ορθολογιστές» δέχονται ως μύθο την ιστορία του Τωβίτ για τους εξής λόγους:
Πρώτα - πρώτα θεωρούν εκ των προτέρων αδύνατο το θαύμα. Επειδή όμως στο βιβλίο του Τωβίτ γίνεται λόγος περί θαυματουργικής θεραπείας αφ’ ενός μεν της Σάρρας που πάσχει από δαιμόνιο, (μέσω του καπνίσματος της καρδιάς και του ήπατος του ψαριού) και αφ’ ετέρου της θεραπείας του Τωβίτ από την τύφλωση μέσω της χολής του ψαριού, εκλαμβάνουν το διήγημα ως μύθο.
Δεύτερο επιχείρημα: Για να ενισχύσουν τη γνώμη τους, βρίσκουν κάποιους μύθους της αρχαιότητας που έχουν κάποιες ομοιότητες με τη διήγηση του Τωβίτ και θεωρούν ότι υπήρξε εξάρτηση του βιβλίου του Τωβίτ από τους μύθους αυτούς.
Τρίτο επιχείρημα: Βρίσκουν ιστορικές και γεωγραφικές ανακρίβειες στο βιβλίο οι οποίες μαρτυρούν κατ' αυτούς ότι δεν έχει γίνει ιστορική έκθεση των γεγονότων άλλα μυθική.
Θα απαντήσουμε στο καθένα από τα επιχειρήματα αυτά και κατόπιν θα έλθουμε στο θετικό μέρος, την ιστορική κατοχύρωση του βιβλίου.
α) Η άρνηση του θαύματος. Οι αυτοαποκαλούμενοι «Ορθολογιστές» αρνούνται οποιαδήποτε διήγηση που περιέχει υπερφυσικό στοιχείο ή θαύμα, επειδή a priori ( = εκ τών προτέρων) δέχονται ως αδύνατο το θαύμα. Η άποψη όμως αυτή δεν είναι καθόλου ορθολογιστική, γιατί αντιτίθεται σε κάθε επιστημονική έρευνα, επειδή η Επιστήμη αρχίζει από τα γεγονότα και προχωρεί προς τις ιδέες και όχι από τις ιδέες προς τα γεγονότα. Η προϋπόθεση αυτή των δήθεν Ορθολογιστών να αρνούνται κάθε υπερφυσικό γεγονός ως αδύνατο, αντιτίθεται και προς τη στοιχειώδη λογική, επειδή αποτελεί παραλογισμό, εφ’ όσον αυτό που θέλουν να αποδείξουν, το χρησιμοποιούν ως αυτοδύναμη απόδειξη. Το αν δηλαδή το θαύμα είναι δυνατόν να γίνει ή όχι, το οποίο έχει ανάγκη αποδείξεως με γεγονότα, λαμβάνεται ως βάση και αρνούνται κάθε γεγονός υπερφυσικό. Αρνούμενοι οι ψευτο-Ορθολογιστές αυτοί λοιπόν το διήγημα του Τωβίτ ως ιστορικό, επειδή έχει υπερφυσικά στοιχεία, ούτε επιστημονικά ούτε λογικά σκέπτονται.
β) Οι αρχαίοι μύθοι. Ορισμένοι βρήκαν στην Ανατολή έναν πολύ διαδεδομένο μύθο, τον μύθο του «Ευγνώμονος Νεκρού», κατά τον οποίο κάποιος άνδρας που έθαψε κάποιον νεκρό, σώζεται αργότερα από εχθρική δύναμη που τον απειλούσε, με τη βοήθεια του ενταφιασμένου ευγνώμονος νεκρού που είχε θάψει. Βρήκαν επίσης άλλο μύθο στην Αίγυπτο, κατά τον οποίο ο Θεός των Θηβών Chonsu θεραπεύει τη θυγατέρα του βασιλέως από δαιμόνιο που διώχθηκε σε άλλο τόπο. Βρήκαν τέλος τρίτο όχι μύθο, αλλά θρύλο του Αχικάρ, κατά τον οποίο ο Αχιώρ ο υπουργός του Ασσυρίου βασιλιά Sanherib συκοφαντείται από τον ανιψιό του Nadan ευεργετημένου από το θείο του και κινδυνεύει να θανατωθεί. Σώζεται όμως και ανακτά την πρότερή του θέση. Ο δε Νάδαν ελεγχόμενος από τη συνείδησή του, εκρήγνυται σαν ασκός. Οι αντιτιθέμενοι στην αξιοπιστία του βιβλίου του Τωβία, βλέπουν τους δύο πρώτους μύθους σαν τη βάση από την οποία εξαρτάται η διήγηση του Τωβίτ, τον δε θρύλο του Αχικάρ ως πηγή για τα αναφερόμενα περί Αχιαχάρου στο Τωβίτ 1.21. 2.11-17. 14,10.
Κατ’ αρχήν λοιπόν απαντώντας σε αυτά, μια απλή σύγκριση των δύο πρώτων μύθων προς τη διήγηση του Τωβίτ δείχνει, ότι οι διαφορές μύθων και Τωβίτ είναι τόσο πολλές και οι ομοιότητες τόσο λίγες, ώστε, (όπως λέει σωστά ο Deyine), οι ομοιότητες αποτελούν «very harrow basis on which το establisch any sort dependenee», δηλαδή «πολύ ανεπαρκής βάση, στην οποία μπορεί να στηριχθεί κάποια εξάρτηση». Ο θρύλος όμως του Αχικάρ, ο οποίος μοιάζει πολύ με τα περί Αχιαχάρου λεγόμενα στο Τωβίτ είναι τέτοιος, ώστε δεν στερείται ιστορικού πυρήνα και επομένως ενισχύει την άποψη της ιστορικότητας του Τωβίτ. Εκτός απ’ αυτά είπαμε προηγουμένως, το βιβλίο τού Τωβίτ όπως είναι σήμερα μεταφρασμένο, έλαβε την τελική μορφή του κατά το 250 - 150 π. Χ. Το πρωτότυπο όμως που αναφέρει τον Σενναχειρίμ και τον Εμενασσάρ τον πρόγονό του, πρέπει να ενταχθεί κατά το 700 - 680 π. Χ. Για να υποθέσουμε, ότι ο Τωβίτ εξαρτάται από τους μύθους αυτούς, πρέπει να αποδειχθεί ότι οι μύθοι αυτοί είναι προγενέστεροι και του πρωτοτύπου του Τωβίτ. Είναι όμως γνωστό, ότι τα αποσπάσματα του θρύλου του Αχικάρ που βρέθηκαν σε παπύρους είναι του τέλους του 5ου π. Χ. αιώνα, ενώ του μύθου του Chonsu είναι του τέλους του 4ου αιώνα π. Χ. Όμως το πρωτότυπο του Τωβίτ είναι από το 700 – 680 π. Χ. Ποιο εξαρτάται λοιπόν από το άλλο; Ο Τωβίτ από τους μύθους, ή οι μύθοι από τον Τωβίτ; Λογικότερο φαίνεται το δεύτερο. Για τις ιστορικές και γεωγραφικές ανακρίβειες τις οποίες βλέπουν οι δήθεν Ορθολογιστές στο Τωβίτ θα κάνουμε ειδικότερο λόγο στα σχόλια των σχετικών χωρίων του κειμένου.
Η ιστορικότητα του Τωβίτ. Το ότι κατονομάζονται στο βιβλίο του Τωβίτ πολλοί τόποι και πολλά πρόσωπα, και συγκεκριμένοι χρόνοι, δηλώνει καθαρά, ότι ο συγγραφέας δεν προτίθεται να διηγηθεί μύθο αλλά γεγονός. Ο μύθος που δεν ενδιαφέρεται για γεγονότα, αλλά το πολύ για ιδέες, είναι υπεράνω τόπου και χρόνου και γι’ αυτό αποφεύγει προσδιορισμούς χρονικούς και τοπικούς. Ο Τωβίτ όμως βρίθει τοπικών και χρονικών προσδιορισμών. Εκτός από αυτό στο Τωβίτ γίνεται χρήση πολλές φορές του πρώτου προσώπου στη διήγηση και όχι του τρίτου όπως αρμόζει στον μύθο. Από αυτό, δηλώνεται σαφώς ότι ο συγγραφέας είναι και ο ήρωας του δράματος. Και πάνω απ’ όλα αυτά, η νοοτροπία γενικά του περιεχομένου του Τωβίτ είναι σύμφωνη όχι με τον εθνικό προχριστιανικό κόσμο, αλλά με την Αγία Γραφή. Η ανθρωπολογία του και η θεολογία του είναι Βιβλικές. Δέχεται έναν Θεό και όχι πολλούς, όπως οι εθνικοί· έχει καθαρό μονοθεϊσμό. Ο Θεός αυτός είναι προσωπικός και οι ιδιότητές του είναι βιβλικές: παγγνωσία, παντοδυναμία, έλεος, Θεός Δημιουργός, αιώνιος, κανείς δεν διαφεύγει της επιστασίας Του. Ο άνθρωπος είναι δημιούργημα του Θεού και έχει μεγάλο προορισμό. Η αγγελολογία του είναι σύμφωνη με την άλλη Αγία Γραφή. Η δε δαιμονολογία του αντιτίθεται με την Περσική, επειδή οι δαίμονες υποτάσσονται στον Θεό και τους αγγέλους Του κ.λ.π. Ο τρόπος λοιπόν της σύνθεσης και το περιεχόμενο του Τωβίτ μαρτυρούν ιστορικότητα και αποκαλυπτικότητα.
Εκτός όμως των εσωτερικών λόγων έχουμε την Παράδοση της Εκκλησίας μας από αρχαιότατους χρόνους. Και πρώτα οι Αποστολικοί Πατέρες μιλούν γι’ αυτό το βιβλίο:
Το προς Κορινθ. 16, 4 του Κλήμη Ρώμης είναι απήχηση του Τωβίτ 12, 8.
Η Διδαχή των 12 Αποστόλων στο 1,2 αναφέρεται στο Τωβίτ 4, 15. Επίσης το 4, 6-8 της Διδαχής είναι απήχηση του Τωβίτ 4, 10.
Ο άγιος Πολύκαρπος στην προς Φιλιππισίους επιστολή στον 10ο στίχο μιλάει για το χωρίο τού Τωβίτ 12, 9: «Ελεημοσύνη ρύεται εκ θανάτου».
Ο Κλήμης ο Αλεξανδρέας αναφέρεται στο χωρίο του Τωβίτ 4, 16 ως Γραφή, λέγοντας: «ως η Γραφή» (Στρωμ. 11,23).
Πλούσια είναι η χρήση του Τωβίτ και στις κατακόμβες, γι’ αυτό ο Martigne λέει: «Οι παραστάσεις του Τωβίτ είναι τόσο συχνές στα κοιμητήρια της πρώτης Εκκλησίας, ώστε αποδεικνύεται φαεινά ότι αυτό ήταν κανονικό βιβλίο της Εκκλησίας» (Fil).
Ο Ειρηναίος λέει ότι «και οι αιρετικοί ακόμη Οφίτες το δέχονταν ως κανονικό βιβλίο» (adv. haer r, 30 - 11).
Ο Κυπριανός το θεωρεί ως αυθεντικό στο έργο του επί της προσευχής του Κυρίου.
Ο άγιος Ιλάριος, το χρησιμοποιεί έτσι ώστε αποδείξει τη μεσιτεία των αγγέλων (Ψαλμοί 129,7).
Ο άγιος Αμβρόσιος (de Tobia 1,1) δέχεται το βιβλίο ως προφητικό.
Ο Άγιος Αυγουστίνος δηλώνει, ότι η Εκκλησία το δέχεται ως κανονικό. (de Doetr. Christ 11, 18).
Ο Ιερώνυμος επιτρέπει την ανάγνωσή του,
και τέλος η Σύνοδος της Καρθαγένης του 397 μ. Χ. το δέχεται ως κανονικό.
Για την κανονικότητα όμως τού βιβλίου αυτού θα μιλήσουμε εκτενέστερα στο σχετικό άρθρο αυτής τής σειράς. Εκεί θα αναλυθεί και η αδικαιολόγητη άρνηση τών Προτεσταντών να το δεχθούν ως μέρος τής Αγίας Γραφής, όπως και η αναίρεση τών δικαιολογιών που προβάλλουν γι' αυτή τους την άρνηση.
Σκοπός και ωφελιμότητα:
Ο σκοπός του βιβλίου είναι εποικοδομητικός. Είναι πραγματικός πλούτος διδασκαλίας θεωρητικής και πρακτικής. Γιατί τα διδάσκει αυτά και δια λόγου και δια παραδείγματος. Η ελεημοσύνη, η προσευχή, η νηστεία, ο φόβος του Θεού, η αγάπη των ανθρώπων, η υπομονή στις θλίψεις και η ελπίδα στον Θεό είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του βιβλίου. Και σε όλα αυτά εργάζεται η πρόνοια του Θεού, και τονίζεται ο τελικός θρίαμβος του καλού παρά τις δοκιμασίες τις πολλές και ποικίλες. Η άνοδος της προσευχής στον Θεό, η πραγματική έννοια του γάμου είναι καταγραμμένα ανάγλυφα.
Εκτός όμως από την πρακτική ωφελιμότητα του βιβλίου έχουμε και τη θεωρητική ωφελιμότητά του, μέσω της οποίας χωρίζεται και υπερέχει από τους μύθους και θρύλους τού προχριστιανικού. Μιλάει για έναν προσωπικό Θεό. Οι ιδιότητές του αναφέρονται συχνά. Ο Θεός αυτός είναι ο ένας Θεός, ο Δημιουργός όλων των πραγμάτων, ο Θεός του Ισραήλ. Είναι Παντοδύναμος, αιώνιος και κανείς δεν διαφεύγει από τα χέρια Του (12, 1-4). Η πρόνοιά του συντηρεί τον κόσμο και αυτός διευθύνει τις τύχες των ανθρώπων. Τα γεγονότα τακτοποιούνται σύμφωνα με το θέλημά του (3, 19. 7, 14). Αυτός στέλνει τους πειρασμούς, έτσι ώστε να μας δοκιμάσει (3, 21. 12, 13). Εάν μείνουμε πιστοί, θα μας αμείψει. (13, 2. 3, 22). Ο Θεός αν και δίκαιος (3, 2) είναι και Πατέρας (3, 21. 13, 5) ελεήμων. Ο Θεός λοιπόν του βιβλίου του Τωβίτ είναι ο Θεός της Παλαιάς Διαθήκης και όχι των προ Χριστού εθνικών.
Μαζί με τη θεολογία πρέπει να αναφερθεί και η ανθρωπολογία του βιβλίου του Τωβίτ, η οποία είναι Βιβλική. Ο άνθρωπος είναι δημιούργημα του Θεού και δεν πρέπει να ζει όπως τα άλλα έθνη (6, 17. 8, 5. 8). Ο άνθρωπος έχει ψηλό προορισμό (4,11. 23. 12, 9). Τα έργα του αμείβονται από τον Θεό. Ο γάμος θεωρείται ως πηγή αγιότητας και τότε ευλογείται. Ο γάμος θεωρείται ένωση ιερή (8, 5). Πρέπει να έρχεται κάποιος σε νόμο με συνείδηση καθαρότητας (4, 19. 3, 16. 18). Η χρήση του πρέπει να είναι ιερή, (6, 17. 22) και να αρχίζει με προσευχή (6, 18). Ο κύριος σκοπός του δεν είναι αισθησιακός, αλλά απόκτηση τέκνων, τα οποία θα υμνούν τον Θεό (8, 9. 6, 21). Εκείνοι, οι οποίοι καταχρώνται της ιερότητας του γάμου, μπαίνουν κάτω από την εξουσία του Ασμοδαίου, τού καταστρεπτικού δαίμονα. Οι σύζυγοι πρέπει αμοιβαίως να ανέχονται τις ελλείψεις τους και να έχουν αμοιβαία πίστη (4, 13). Ο σύζυγος πρέπει να αγαπά τη σύζυγο και η σύζυγος να σέβεται τον σύζυγο.
Αξιοθαύμαστη είναι η υποδειγματική ζωή του Τωβίτ ως παιδιού, ως νεαρού και ως έγγαμου. Πάντοτε τον διακατείχε η ευσέβεια. Από μικρή ηλικία εκκλησιαζόταν (1, 4. 8). Σε μεγάλη ηλικία και στην εξορία τηρεί τη νηστεία. (1, 11. 19, 20). Ως πατέρας συμβουλεύει το γιο του και υπομένει τη σύζυγό του (4, 2-20). Κάνει το καλό όχι για να τον βλέπουν, αλλά φοβούμενος τον Θεό και όχι τον βασιλιά (2, 9-18). Η προσευχή που αναφέρεται στο βιβλίο, γίνεται με πίστη από τον Τωβία (3,1), από τη Σάρρα (3,10), από τον Ραγουήλ και την Άννα (8,6. 16). Ο Τωβίτ, ο γιος του και η Σάρρα προσεύχονται συχνά (2, 14) δημόσια (1, 6) και ιδιαιτέρως με ζήλο (3, 1. 11, 8, 6. 12, 22 κ. λ. π.). Όλα αυτά παρέχουν μεγάλη ωφέλεια στους αναγνώστες του βιβλίου αυτού.
Σημαντικές είναι και οι προφητικές προτυπώσεις τού βιβλίου αυτού, που εκπληρώνονται στον Ιησού Χριστό. Όμως για αρκετές από αυτές ο αναγνώστης μπορεί να δει το σχετικό μας άρθρο για το ψάρι τού Τωβίτ, αλλά και τα ερμηνευτικά σχόλια τών επί μέρους δημοσιεύσεων τού κάθε κεφαλαίου ξεχωριστά, που θα γίνουν από τη σειρά αυτή.
περισσότερα εδώ
