Τι είναι η ακολουθία εις Δίγαμον;

Κατά την Ορθόδοξη Παράδοση επιτρέπεται ένας γάμος για τους πιστούς. Κατ’ άκραν οικονομίαν επιτρέπεται ο δεύτερος και ο τρίτος γάμος για κάποιους συγκεκριμένους λόγους. Σύμφωνα με κανόνα του Νικηφόρου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως του Ομολογητού, σχετικά με το δεύτερο γάμο ορίζεται: «Ο δίγαμος ου στεφανούται». Αυτό σημαίνει ότι αυτό που εμείς λέμε δεύτερος γάμος, κατ’ ουσίαν, αν προσέξουμε και την ειδική ακολουθία εις δίγαμον [1], θα δούμε ότι δεν θεωρείται μυστήριο, αλλά ακολουθία. Ακόμη η έναρξη της ακολουθίας του αρραβώνα του δευτέρου γάμου αρχίζει με Τρισάγιον και στο αίτημα «Υπέρ των δούλων του Θεού (δεινός) και της (δεινός) και της εν Θεώ σκέπης και συμβιώσεως αυτών…» και «υπέρ του συζήσαι αυτούς καλώς εν ομονοία…» φαίνεται η διαφορά από του πρώτου γάμου τα αιτήματα. Επίσης στην ακολουθία εις δίγαμον δεν υπάρχει η έναρξη του γάμου με το• «Ευλογημένη η Βασιλεία…» αλλά με την έναρξη των απλών ακολουθιών διά του: «Ευλογητός ο Θεός ημών…». Ακόμη στην πρώτη ευχή μετά την αλλαγή των δακτυλιδιών• «Δέσποτα Κύριε, ο Θεός ημών, ο πάντων φειδόμενος, και πάντων προνοούμενος…» οριοθετείται η ευλογία εις Δίγαμον που είναι η ασθένεια της ανθρωπίνης φύσεως, δηλ. της σάρκας, και προς αποφυγήν της πορνείας ευλογεί η Εκκλησία τον δεύτερο γάμο, στην προοπτική όμως της μετανοίας. Γι’ αυτό και οι αναφορές σε πρόσωπα, όπως του Τελώνου με την επιστροφή του, της Πόρνης με τα δάκρυα της και του ληστού με την επί του σταυρού εξομολόγηση του, αποτελούν υπομνήματα και παραδείγματα γι’ αυτούς που τελούν το δεύτερο γάμο. Η προοπτική της Εκκλησίας για τα παιδιά της είναι η θεραπεία πρωτίστως των ψυχών και των σωμάτων αυτών, που έρχονται σε δεύτερο γάμο, ώστε διά της μετανοίας που βγαίνει απ’ ολόκληρη την καρδιά τους, η εν ομονοία και ειρήνη τήρηση των εντολών του Θεού τους καταξιώσει της επουρανίου Βασιλείας Του. Παλαιότερα στους δίγαμους η Εκκλησία σύμφωνα και με τον κανόνα του Νικηφόρου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, δεν έβαζε στέφανα. Κάποτε μάλιστα κάποιοι ιερείς έβαζαν τα στέφανα στους ώμους των διγάμων. Τελευταία, η στέψη γίνεται κανονικά και στους διγάμους και τριγάμους για λόγους καθαρά εκκλησιαστικής οικονομίας. Αυτό στηρίζεται σε μια από τις αποκρίσεις του μακαρίου Νικήτα Μητροπολίτου Ηρακλείας, όταν ερωτήθηκε από κάποιον επίσκοπο ονόματι Κωνσταντίνο [2]. 

Σχετικά αναφέρει: «Η μεν ακρίβεια τους διγάμους ουκ είωθε στεφανούν• η δε της Μεγάλης Εκκλησίας συνήθεια τα τοιαύτα ου παρατηρείται, αλλά και τοις διγάμοις και τριγάμοις τους νυμφικούς στεφάνους επιτίθησι και ουδείς ουδέποτε παρά τούτο ενεκλήθη• πλην ένα ή δεύτερον χρόνον της θείας είργοντο Κοινωνίας. Αλλά και τον ιερολογήσαντα τούτους πρεσβύτερον, συνδειπνείν αυτοίς ου νενόμισται, κατά τον ζ’ Κανόνα της εν Νεοκαισαρεία Συνόδου». Μάλιστα, σύμφωνα με το ισχύον τυπικόν, κανονικά τον δίγαμον, όπως και τον τρίγαμο, τον στεφανώνει μόνον εις εκ των εφημερίων: κι αυτό γίνεται, γιατί η όλη ακολουθία έχει χρώμα μετανοίας και συντριβής και δεν συνάδει με τον πανηγυρικό χαρακτήρα του πρώτου γάμου. Αλλά και στη δεύτερη ευχή εις Δίγαμον• «Κύριε Ιησού Χριστέ, Λόγε του Θεού, ο υψωθείς επί του τιμίου και ζωοποιού Σταυρού…» φαίνεται η κατ’ οικονομίαν υιοθέτηση του δευτέρου γάμου, που δεν είναι άλλη από «τον καύσωνα και το βάρος της ημέρας, και της σαρκός την πύρωσιν μη ισχύοντες βαστάζειν, εις γάμου δευτέραν κοινωνίαν συνέρχονται». Η θεμελίωση δε αυτής της υιοθέτησης, στηρίζεται στον Μέγα Απόστολο των Εθνών Παύλον, ο οποίος είπε για εμάς τους ταπεινούς ανθρώπους: «Κρείσσον εν Kυρίω γαμείν ή πυρούσθαι». 

Ο δεύτερος και ο τρίτος γάμος μόνον σ’ αυτήν την προοπτική της Εκκλησίας ευλογείται και για τον λόγο αυτόν επιτρέπεται. 

Η άρμοση των χειρών, η στέψη, το Αποστολικόν και Ευαγγελικόν ανάγνωσμα, το κοινόν ποτήριον, ο χορός του Ησαΐα και η λοιπή εν κατακλείδι ευχολόγια του δευτέρου γάμου, είναι ίδια μ’ εκείνης του πρώτου γάμου. 

Τέλος, ο Κανόνας του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Νικηφόρου, ορίζει κι ένα επιτίμιο για τον δίγαμο αποχής από τη θεία Μετάληψη για δύο έτη. Ενώ για τον τρίγαμο ορίζει κανόνα για πέντε χρόνια αποχής. Αυτοί όμως οι Κανόνες δεν λειτουργούν άψυχα και απρόσωπα, αλλά πάντοτε ο πνευματικός που ασκεί το μυστήριο της μετανοίας κρίνει την διάθεση των προσερχόμενων και τις καταστάσεις κάτω από τις οποίες οδήγησαν τους ανθρώπους στον δεύτερο ή τον τρίτο γάμο και αναλόγως της μετανοίας που διαπιστώνει, μετριάζει ή ακόμη και επαυξάνει τους κανόνες.
[1] Βλ. Μικρόν Εύχολόγιον, εκδ. Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, ανατύπωσις Η’, Αθήνα 1981, σ. 114-128.
[2] «Μικρόν Εύχολόγιον», εκδ. Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήναι, σ. 114.