Τα πέντε βήματα που κάναμε ως χριστιανοί γονείς.

FR. PETER GILLQUIST.

Τα πέντε βήματα που κάναμε ως χριστιανοί γονείς

Ένας από τους μεγαλύτερους αγώνες που έχουμε σήμερα ως Εκκλησία είναι να κρατήσουμε τα παιδιά μας μέσα στην ορθόδοξη πίστη. Πολύ συχνά φαίνεται ότι δεν ενδιαφέρονται. Μπορούμε με κάποιο τρόπο να τους δώσουμε κίνητρα, να τα παρακινήσουμε να ακολουθήσουν τον Χριστό και την Ορθοδοξία; Πιστεύω ότι μπορούμε. Χρειάζεται αφοσίωση και σκληρή δουλειά, αλλά αξίζει.

Θα ήθελα να περιγράψω, λοιπόν, πέντε βασικά πράγματα, που η γυναίκα μου κι εγώ προσπαθήσαμε να κάνουμε και, με τη χάρη του Θεού, πετύχαμε να δημιουργήσουμε μια οικογένεια εν Χριστώ και μέσα στην Εκκλησία.

1.     Δώστε προτεραιότητα στην οικογένειά σας

Σημαντικότερο από κάθε τι άλλο, πλην της Βασιλείας του Θεού, είναι η οικογένειά μας. Πιστεύω ότι, αν θέλουμε να χτίσουμε ορθόδοξες χριστιανικές οικογένειες, η γυναίκα ή ο άνδρας μας και τα παιδιά μας πρέπει να αποτελούν την πρώτη μας προτεραιότητα, μετά τον Χριστό και την Εκκλησία.

Για τον πιστό, η πορεία του με τον Χριστό και την Εκκλησία Του έρχεται πάντοτε πρώτη. Πάνω σ’ αυτό, η Αγία Γραφή είναι σαφής, οι Πατέρες είναι σαφείς και η Θ. Λειτουργία είναι σαφής. Τουλάχιστον τέσσερις φορές κάθε Κυριακή πρωί αναθέτουμε τους εαυτούς μας στον Θεό λέγοντας: «εαυτούς καί αλλήλους καί πάσαν τήν ζωήν ημών Χριστώ τώ Θεώ παραθώμεθα». Η σχέση μας με τον Θεό έρχεται πρώτη, η δέσμευσή μας στην οικογένειά μας έρχεται δεύτερη και ακολουθεί στην τρίτη θέση η αφοσίωσή μας στη δουλειά μας.

Ως γονείς θα πρέπει να δεσμευτούμε σταθερά ότι πάνω από τη δουλειά μας, πάνω από την κοινωνική μας ζωή, πάνω από όλα τα πράγματα που συναγωνίζονται ποιο θα απορροφήσει το χρόνο μας, θα προτάξουμε την οικογένειά μας.

Κατά τα πρώτα χρόνια του γάμου μας, άλλαξα διαδοχικά τρεις δουλειές. Κάθε φορά, ο αγώνας για ισορροπία ανάμεσα στη δουλειά και στην οικογένεια ήταν λυσσαλέος. Θα ήθελα πολύ να πω ότι είναι εύκολο να τον κερδίσεις, αλλά δεν είναι. Δεν μπορώ να σας απαριθμήσω πόσοι είναι οι φίλοι και οι γνωστοί -όλοι χριστιανοί- που έχασαν τις οικογένειές τους, επειδή δέχτηκαν να πάρει την πρώτη θέση στη ζωή τους η καριέρα τους. Ως μητέρες και πατέρες ήσαν απόντες• απορροφήθηκαν εντελώς από τη δουλειά.

Στις περισσότερες από τις δουλειές μου, ήμουν υ-ποχρεωμένος να ταξιδεύω. Έλειπα και λείπω το μισό χρόνο. Όταν λοιπόν οι αεροπορικές εταιρείες άρχισαν να κάνουν προσφορές προς τους τακτικούς τους πελάτες, σκέφθηκα: «Να μια λύση στο πρόβλημά μου. Θα παίρνω τα παιδιά μαζί μου».

Θυμάμαι τα χρόνια που εργαζόμουν στον Εκδοτικό Οίκο. Σε κάθε ταξίδι μου έπαιρνα μαζί μου κι ένα παιδί. Σ’ ένα μου ταξίδι προς τα ανατολικά, μαζί με μια από τις κόρες μου, νοικιάσαμε ένα αυτοκίνητο στη Νέα Υόρκη για να πάμε οδικώς στο Χάρισμπουργκ, στην Πενσυλβάνια. Νομίζω ότι σ’ εκείνη τη διαδρομή κάναμε μια από τις καλύτερες κουβέντες μας. Μια άλλη φορά έπρεπε να πάω οδικώς νύχτα από το Σικάγο στην Ατλάντα και είχα μαζί τον ένα από τους δυο γιούς μου. Όταν βγήκαμε στην εξοχή, μακριά από τα φώτα της πόλης, παρατήρησε ότι μπορούσε να δει τα αστέρια πολύ πιο καθαρά. Εκείνη τη νύχτα μιλήσαμε για τη δημιουργία του Θεού. Ως ενήλικες τώρα, όλα σχεδόν τα παιδιά μου έχουν πει: «Πατέρα, εκείνα τα ταξίδια ήταν μερικές από τις καλύτερες στιγμές που έχω περάσει μαζί σου».

2.     Μιλήστε στα παιδιά σας για την πιστότητα τον Θεού

Στο τέταρτο κεφάλαιο του Δευτερονομίου, ο Μωυσής μιλάει στα τέκνα του Ισραήλ για τη σημασία που έχει να τηρούν τις εντολές του Θεού. Στη συνέχεια απευθύνεται ευθέως στους γονείς και στους παππούδες: «Πρόσεχε σεαυτω καί φύλαξον τήν ψυχήν σου σφόδρα, μή έπιλάθη πάντας τούς λόγους, ους έωράκασιν οι οφθαλμοί σου καί μή άποστήτωσαν από τής καρδίας σου πάσας τας ημέρας τής ζωής σου, καί συμβιβάσεις τούς υιούς σου καί τούς υιούς των υιών σου» (Δευτερ. 4:9).

Ίσως γνωρίσατε τον Χριστό κάπως αργά στη ζωή 

σας και νιώθετε ότι δεν έχετε δουλέψει αρκετά -από πνευματική άποψη- με τα παιδιά σας, που τώρα έχουν τις δικές τους οικογένειες. Είναι μια ευκαιρία να δοκιμάσετε με τα εγγόνια σας. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα γίνετε οι γονείς των εγγονών σας. Αυτό όμως που μπορείτε να κάνετε, είναι να τους πείτε όσα έκανε ο Θεός για σας, ακριβώς όπως το λέει ο Μωυσής. Μιλήστε τους. Αν πιστέψατε στον Θεό σε πιο προχωρημένη ηλικία, πείτε το στα εγγόνια σας. Μιλήστε τους για τα μαθήματα που πήρατε στη ζωή σας. Διηγηθείτε τους αληθινές ιστορίες από τη ζωή σας, όπου είδατε την πιστότητα και το έλεος του Θεού.

Ο Μωυσής προχωρεί και εξηγεί τη σημασία που έχουν αυτές οι συζητήσεις, ενθυμούμενος τα λόγια του Θεού προς αυτόν: «ότι είπε Κύριος προς με• έκκλησίασον προς με τον λαόν, καί άκουσάτωσαν τά ρήματά μου, όπως μάθωσι φοβείσθαί με πάσας τας ημέρας, ας αυτοί ζώσι επί τής γης καί τούς υιούς αυτών διδάξουσι» (Δευτερ. 4:10). Τα παιδιά που έχουν σωστά διδαχθεί το Λόγο του Θεού, θα διδάξουν και τα δικά τους παιδιά.

Πώς διδάσκουμε τα παιδιά μας; Πριν απαντήσω, θα ήθελα πρώτα να πω ότι υπάρχει περίπτωση να το παρακάνουμε. Δεν χρειάζεται να «παραταίσουμε» με Χριστιανισμό τα παιδιά. Ένας ζηλωτής μπορεί να μπει σ’ αυτόν τον πειρασμό μέχρι να τα κάνει να επαναστατήσουν. Έχω συναντήσει ανθρώπους στα διάφορα θρησκευτικά σεμινάρια, που ήταν εκεί όχι επειδή το ήθελαν ή επειδή ένιωθαν ότι τους καλούσε ο Θεός, αλλά επειδή αυτό θα ευχαριστούσε τους γονείς τους. Το βρίσκω τρομακτικό.

Κεντρική θέση σε ό,τι προσπαθούσαμε να κάνουμε ως οικογένεια είχε ο εκκλησιασμός της Κυριακής. Ακόμη και κατά τα δύσκολα χρόνια της εφηβείας, ποτέ δεν διαπραγματευθήκαμε το τι θα κάνουμε την Κυριακή το πρωί. 'Όταν τα μεγαλύτερα παιδιά μου περνούσαν την εφηβεία, δεν ήμουν ακόμη ιερεύς. Άσχετα όμως με αυτό, την Κυριακή ήμαστε ως οικογένεια στη Θ. Λειτουργία. Αν ταξιδεύαμε, πηγαίναμε στην εκκλησία όπου βρισκόμασταν.

Ήξερα ότι, αν «στρογγύλευα» τα πράγματα με τα παιδιά μου, θα έκαναν το ίδιο με τα δικά τους. Αν κάνουμε εμείς συμβιβασμούς, εκείνα θα κάνουν περισσότερους. Έτσι το θέμα αυτό δεν ήταν ποτέ ανοιχτό για συζήτηση. Δόξα τω Θεώ, σήμερα και τα έξι μας παιδιά είναι Ορθόδοξα, και των έξι οι σύζυγοι είναι Ορθόδοξοι και τα δεκαεπτά μας εγγόνια είναι Ορθόδοξα. Και την Κυριακή το πρωί είναι όλοι στην εκκλησία.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει περισσότερες Ακολουθίες από την Προτεσταντική. Να λοιπόν τι κάνουμε. Πηγαίνουμε πάντα το Σάββατο το βράδυ στον Εσπερινό, την Κυριακή το πρωί στη Θ. Λειτουργία καθώς και στις μεγάλες γιορτές. Υπήρχε μια μεγαλοψυχία πάνω σ’ αυτό; Και βέβαια. Μπορούσα να τους κρατήσω μακριά από το χορό της Λήξης της σχολικής χρονιάς ή από ένα μεγάλο ποδοσφαιρικό αγώνα που γίνεται Σαββατόβραδο; Ασφαλώς όχι. Αυτό που προσπαθούσαμε ήταν να μη γυρίσουν αργά το βράδυ του Σαββάτου, ώστε να μην εμποδιστούν στο πρωινό ξύπνημα της Κυριακής. Τις μέρες των εορτών, εάν την επομένη είχαν ένα διαγώνισμα τριμήνου, τους πίεζα να πάνε στην εκκλησία; Δεν το έκανα. Η τακτική που προσπαθούσα να ακολουθώ ήταν να μπαίνει ο Χριστός και η Εκκλησία στην πρώτη θέση, όχι όμως με αδιαλλαξία.

Με το ίδιο πνεύμα τηρήσαμε και την οικογενειακή προσευχή. 'Όταν τα παιδιά ήταν μικρά, τους διαβάζαμε ιστορίες από την Αγία Γραφή κάθε βράδυ. Προσευχόμαστε μαζί. Αυτό συνεχίστηκε σταθερά και καθώς μεγάλωναν τα ενθαρρύναμε να προσθέτουν και τις δικές τους προσευχές το βράδυ. Όταν γίναμε Ορθόδοξοι μάθαμε πολύ καλά το εκκλησιαστικό ημερολόγιο. Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και της Τεσσαρακοστής των Χριστουγέννων υπάρχουν τα συγκεκριμένα αναγνώσματα από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη. Στο βραδινό τραπέζι τα διαβάζαμε όλοι μαζί. Αν ήμουν καθ’ οδόν ζητούσα από κάποιον άλλον να το κάνει. Μ’ αυτόν τον τρόπο, η οικογένεια ακολουθούσε την πνευματική δίαιτα που καθορίζει η Εκκλησία γι’ αυτές τις δύο περιόδους. Όταν ήμουν στο σπίτι, διάβαζα και σχολίαζα ο ίδιος τα κείμενα και συζητούσαμε πώς αυτά σχετίζονται με τη δική μας ζωή αλλά και με τις μεγάλες γιορτές που περιμέναμε.

Στο υπόλοιπο του έτους, ευλογούσα το τραπέζι και συχνά η συζήτηση περιστρεφόταν γύρω από τον Κύριο. Αν τα παιδιά είχαν απορίες, άνοιγα μαζί τους την Αγία Γραφή. Μ’ αυτόν τον τρόπο, είδαμε ότι το εκκλησιαστικό έτος με το ρυθμό του έφερνε μια καλή ισορροπία.

3.     Αγαπάτε το σύζυγο ή τη σύζυγό σας

Όσο κι αν το θέλω, δεν μπορώ να τονίσω το τρίτο αυτό σημείο αρκετά, αλλά κάνουμε μεγάλη χάρη στα παιδιά μας αν αγαπάμε τους συζύγους μας. Οι ψυχολόγοι θεωρούν ότι για τα παιδιά περισσότερη αξία κι από την αγάπη που παίρνουν από τους γονείς τους έχει το να ξέρουν ότι ο πατέρας κι η μητέρα αγαπιούνται. Τα παιδιά γνωρίζουν ενστικτωδώς ότι, αν η αγάπη μέσα στο γάμο καταλυθεί, λίγα πράματα απομένουν γι’ αυτά.

Το ωραίο κείμενο που περιγράφει αυτή την αγάπη ανήκει στην προς Εφέσους Επιστολή και είναι αυτό που διαβάζουμε ως Αποστολικό ανάγνωσμα στο μυστήριο του Γάμου: «Οι άνδρες αγαπάτε τας γυναίκας εαυτών, καθώς καί ό Χριστός ήγάπησε τήν εκκλησίαν» (στίχος 25). Αυτό σημαίνει, ότι την αγαπάμε τόσο, ώστε να πεθάνουμε γι’ αυτήν. Δεχόμαστε το μαρτύριο ο ένας για τον άλλον• άλλωστε αυτό το νόημα έχουν και τα γαμήλια στέφανα: Αγαπώ το σύζυγο ή τη σύζυγό μου περισσότερο κι από την ίδια τη ζωή. Τα στέφανα επίσης υπονοούν τη βασιλική ιδιότητα. Μιλώντας στο γάμο του μικρότερου γιού μου, είπα: «Πέτρο, να της συμπεριφέρεσαι σαν να είναι βασίλισσα! Χριστίνα, να του συμπεριφέρεσαι σαν να είναι βασιλιάς!» Κι αυτό πράγματι λειτουργεί πολύ αποτελεσματικά.

Και μη θεωρήσετε ποτέ ότι η περίοδος της αβρότητας έχει πια περάσει.. Με τη σύζυγό μου βγαίνουμε ακόμη έξω μαζί, κι ας έχουν περάσει σαράντα πέντε χρόνια γάμου. Είναι φορές που θέλεις ένα διάλειμμα• τότε βγαίνεις μαζί της και μιλάτε και την ακούς και μένετε ερωτευμένοι. Πριν ακόμη παντρευτώ, είχα ένα φίλο που διατηρούσε μια θαυμάσια σχέση με τη γυναίκα του. Τον ρωτούσα: «Ποιο είναι το μυστικό σας;» Και η συμβουλή του: «Βρες τι της αρέσει και κάν’ το». Φροντίστε η αγάπη σας να μεγαλώνει και διατηρήστε την αβρότητα.

4.     Ποτέ μην επιβάλλετε την πειθαρχία θυμωμένοι

Υπάρχουν φορές που τα πράγματα πηγαίνουν άσχημα, ίσως πολύ άσχημα. Θα ήθελα να μπορώ να πω ότι ποτέ κανένα από τα παιδιά μας δεν αστόχησε. Ή ότι οι γονείς τους ήταν αλάθητοι. Δεν ξέρω, όμως, καμιά οικογένεια που να συμβαίνει κάτι τέτοιο. Θα πω 

ότι από τα έξι μας παιδιά, τα τρία ήταν σχετικά εύκολα στην ανατροφή τους, για τα άλλα τρία οι προκλήσεις για μας τους γονείς τους ήταν μεγαλύτερες. Όταν κάποιο απ’ αυτά, στα χρόνια της εφηβείας, «στύλωνε τα πόδια του», έλεγα στη γυναίκα μου: «Θυμάσαι πώς ήμασταν εμείς στην αντίστοιχη ηλικία; Δεν κάνει κάτι διαφορετικό απ’ ό,τι κάναμε εμείς». Ως έφηβος ήμουν δύσκολος, και κάτι απ’ αυτό «βγαίνει» τώρα στα παιδιά μας.

Ο άγιος Ιωάννης ο Ευαγγελιστής έγραφε: «μειζοτέραν ταύτης ουκ έχω χαράν, ίνα ακούω τά έμά τέκνα εν άληθεία περιπατοϋντα» (Ιω. 4). Αλλά και το αντίθετο είναι αληθινό. Δεν υπάρχει μεγαλύτερος πόνος καρδιάς από το να βλέπεις τα παιδιά σου να μη βαδίζουν την οδό της αλήθειας. Είχαμε κι εμείς μερικά τραντάγματα στην οικογένειά μας. Υπήρχαν νύχτες που μαζί με τη γυναίκα μου προσπαθούσαμε δακρυσμένοι να κοιμηθούμε ψιθυρίζοντας: «Κύριε, υπάρχει άραγε φως στην άκρη αυτού του τούνελ;»

Ένας από τους στίχους της Παλαιάς Διαθήκης που είχα αποστηθίσει στα πρώτα χρόνια που ήμουν πατέρας, ήταν από τις Παροιμίες Σολομώντος: «Γενεά Σοφίας φόβος Κυρίου καί πλούτος καί δόξα καί ζωή». Θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι η υπόσχεση αυτή του Θεού είναι αληθινή. Υπήρξαν μέρες που αναρωτιόμουν αν η οικογένειά μας, με όλα τα μέλη της ανεξαιρέτως, θα μπορέσει να σταθεί μπροστά στον Κύριο. Δόξα τω Θεώ για τη μετάνοια, για τη συγχώρηση, για την αποκατάσταση, για τη χάρη.

Μετά τις νουθεσίες του σχετικά με το γάμο, στην προς Εφέσους Επιστολή, ο Απόστολος συνεχίζει με τις σχέσεις γονέων-παιδιών: «Τά τέκνα υπακούετε τοις γονεϋσιν υμών εν Κυρίω• τούτο γάρ εστί δίκαιον. Τίμα τον πατέρα σου καί τήν μητέρα, ήτις εστίν έντολή πρώτη έν επαγγελία, ίνα ευ σοι γένηται καί έση μακροχρόνιος επί τής γης» (Εφ. 6:1-3). Να μια ακόμη αξιόπιστη υπόσχεση. Αν ένα παιδί υπακούει στους γονείς του θα είναι μακροχρόνιο. Έτσι τα διαπαιδαγωγούμε να είναι υπάκουα.

Είναι χρήσιμο πότε πότε να καθόμαστε κάτω με τα παιδιά μας και να τους υπενθυμίζουμε, γιατί είναι τόσο σημαντικό να υπακούουν τους γονείς τους. 

Διότι αν το παιδί δεν μάθει να υπακούει τους γονείς του, δεν θα μάθει να υπακούει και τον Θεό. Και οι συνέπειες είναι τρομερές και γι’ αυτή τη ζωή και την άλλη. Ένας λόγος λοιπόν για να υπακούσουμε τους γονείς είναι ότι έτσι, εν συνεχεία, μαθαίνουμε να ακολουθούμε τον Κύριο.

Ο επόμενος στίχος μάς δίνει την άλλη όψη του νομίσματος: «καί οι πατέρες μή παροργίζετε τά τέκνα υμών, άλλ’ εκτρέφετε αυτά εν παιδεία καί νουθεσία Κυρίου». Δεν ξέρω πώς μου ήρθε η ιδέα (λίγα πράγματα απ’ όσα κάνω τα έχω σκεφθεί μόνος μου), αλλά όταν έπρεπε να «μαλώσω» ένα από τα κορίτσια μας, της κρατούσα το χέρι. Τα πρώτα μου χρόνια ως πατέρας, θα την έβαζα να καθίσει στην καρέκλα και θα καθόμουν απέναντι. Αλλά μια μέρα σκέφθηκα: «έτσι δεν λέγεται αυτό που θέλω να πω». Άρχισα λοιπόν να κάθομαι δίπλα τους στον καναπέ, να τους κρατώ το χέρι και, κοιτάζοντάς τις στα μάτια, να λέω αυτό που ήθελα να κάνουν.

Δύο από τις κόρες μου έχουν έρθει, ανεξάρτητα η μία από την άλλη, στην ενήλικη πια ζωή τους, και μ’ έχουν ευχαριστήσει που τους κρατούσα το χέρι, καθώς τις μάλωνα. Και οι δύο είχαν φίλες, των οποίων οι πατέρες τις έφερναν σε αμηχανία καθώς τις επιτιμούσαν με τρόπο μάλλον πολύ αυστηρό. Ενθαρρύνω τους γονείς να αποφεύγουν να μαλώνουν τα παιδιά τους με τρόπο που γεννά την οργή μέσα τους. Μετά, αγκαλιάστε τα και βεβαιώστε τα ότι τα αγαπάτε.

Υπάρχουν φορές που ο γονιός πρέπει να συγκρατήσει τον εαυτό του και να μην επιβάλει εκείνη τη στιγμή την πειθαρχία, επειδή είναι θυμωμένος. Θυμάστε τη φράση από τα κινούμενα σχέδια; «Δε θα σ’ αρέσω όταν είμαι θυμωμένος». Αν αυτό ισχύει για τα Μίκυ Μάους, πόσο πιο αληθινό είναι για έναν πατέρα;

5.     Βοηθήστε τα παιδιά σας να διακρίνουν το θέλημα του Θεού.

Ας ρίξουμε και πάλι μια ματιά στο 4ο Κεφάλαιο των Παροιμιών, στο 10ο στίχο: «Άκουε υιέ καί δέξου εμού λόγους... οδούς γάρ σοφίας διδάσκω σε, έμβιβάζω δέ σαι τροχιαλαίς όρθαίς». Η φράση «έμβιβάζω δέ σαι τροχιαις όρθαΐς» δεν μιλάει για το δρόμο που εμείς θέλουμε να πάρει, αλλά για το δρόμο που ο Θεός θέλει να ακολουθήσει το παιδί μας. Με άλλα λόγια, αφού συνυπολογίσουμε τα χαρίσματα του παιδιού, τη συγκινησιακή του συγκρότηση, την προσωπικότητά του, τα διανοητικά του προσόντα και την κλήση του, θα το βοηθήσουμε να διακρίνει το μονοπάτι που ο Θεός έχει χαράξει γι’ αυτό.

Είμαι πολύ ευχαριστημένος που ο γιός μου εργάζεται στο Σεμινάριο της Εκκλησίας και που ο σύζυγος της μιας μου κόρης είναι ορθόδοξος διάκονος. Δεν είμαι όμως λιγότερο ευχαριστημένος με τον άλλο μου γιο, που τα καταφέρνει στο μάρκετινγκ, ή με την κόρη μου που είναι μητέρα πέντε παιδιών ή με τις άλλες δύο που δουλεύουν έξω από το σπίτι για να βοηθήσουν την οικογένειά τους.

Θέλω να επαναλάβω ότι το έργο μας ως γονέων είναι να προσπαθήσουμε να διακρίνουμε μαζί με τα παιδιά μας, τι ζητά ο Θεός απ’ αυτά και στη συνέχεια να τα οδηγήσουμε προς τα εκεί. Είτε η κλήση τους είναι οι επιχειρήσεις, τα νομικά ή το λιανικό εμπόριο είτε καλούνται να υπηρετήσουν την Εκκλησία. Θέλω να γίνουν όσο καλύτεροι μπορούν, για τη δόξα του Θεού. Άλλωστε, όλοι μας είμαστε ιερείς Θεού, χάρη στο βάπτισμά μας. Όλοι μας έχουμε κληθεί να Τον υπηρετήσουμε -κλήρος και λαός. Άρα ό,τι και να κάνουμε, ο στόχος είναι να το κάνουμε για τη δόξα του Θεού.      

Να, λοιπόν, τα βήματα που προσπαθήσαμε να ακολουθήσουμε μαζί με τα παιδιά μας. Δόξα τω Θεώ, αυτά τα μέτρα έφεραν ωραίους καρπούς. Σ’ αυτό το στάδιο της ζωής μας, είναι θαυμάσιο να είμαστε μόνο οι δυο μας στο σπίτι, να αναπολούμε τα χρόνια που πέρασαν και να ευχαριστούμε τον Θεό για τα παιδιά, για το σύντροφο της ζωής μας, για τα εγγόνια που είναι κοντά στον Χριστό. Τίποτε δεν μπορεί να συγκριθεί μ’ αυτό.

Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα έρθουν ποτέ προβλήματα. Είμαι αφελής αλλά όχι τόσο, ώστε να πιστεύω κάτι τέτοιο. Υπάρχουν κι άλλα τραντάγματα που θα έρθουν στη ζωή μας. Όπως όμως ομολογούμε στην Ακολουθία του Γάμου «Εύχαί γονέων στηρίξουσι θεμέλια οίκων». Αυτά τα χρόνια δεν αποτελούν χαμένο χρόνο, αλλά μια περίοδο ευγνωμοσύνης.

Εύχομαι να σας δώσει ο Θεός τη χαρά που έδωσε και σε μας, να δείτε την οικογένειά σας να αυξάνει εν Χριστώ.