Τα Ανώγεια στην Κρήτη κρατούν ζωντανές τις παραδόσεις

Ξακουστός ο παραδοσιακός ανωγειανός γάμος ζωντανεύει τους κατοίκους στο χωριό των Ανωγείων αλλά και τους επισκέπτες κάθε φορά που πραγματοποιείται ειδικά τα τελευταία χρόνια.

Άνθρωποι όλων των ηλικιών συγγενείς και φίλοι του ζευγαριού αλλά ακόμη περισσότερο και συγχωριανοί παίρνουν μέρος στην ιεροτελεστία που κρατά σχεδόν μια βδομάδα πριν την ώρα της στεφάνωσης αλλά και μετά .  Ειδικά στις μέρες μας που τα ελληνικά ήθη κι έθιμα αλλά και οι παραδόσεις μας περνούν αναμφισβήτητα μια κρίση που πληγώνει τις μνήμες αιώνων, γεγονότα σαν τον παραδοσιακό γάμο στα Ανώγεια έρχονται να ταρακουνήσουν και πάλι τα νερά της παράδοσης ,να μαζέψουν τους Ανωγειανούς και με την προετοιμασία του γάμου να δημιουργήσουν  πραγματικά για  άλλη μια φορά πολιτισμό. Αυτόν το ιδιαίτερο πολιτισμό που πλάθεται ,που τραγουδιέται στο χωριό του αείμνηστου  Νίκου Ξυλούρη , του Βασίλη Σκουλά, του Ψαραντώνη και τόσων άλλων τραγουδοποιών ερμηνευτών και λυράρηδων.το ζευγάρι καθισμένο στον παραδοσικαό μπαστο περιμένει τις ευχές του κόσμου έχοντας μαζί τους έναν νεαρό για να φέρει γούρι στο ζευγάρι και να γεννήσον αγοράκι το πρώτο παιδί τους.Η λεβεντογέννα περιοχή θαρρείς κι έχει μια ιδιαίτερη αύρα που έρχεται από τον Ψηλορείτη και συνεπαίρνει μαζί με τους κατοίκους και όλους όσους παρεβρίσκονται τις μέρες του γάμου εκεί. Στα πλαίσια των γυρισμάτων ντοκιμαντέρ για τον παραδοσιακό ανωγειανό γάμο  είχαμε την τύχη να βιώσουμε βήμα βήμα την προετοιμασία και την συμμετοχή όλων των κατοίκων σε ένα τέτοιο γεγονός. Ο Ιούλιος είναι ένας μήνας που συνήθως προτιμούν να παντρεύονται τα περισσότερα ζευγάρια  και από το σπίτι της νύφης ή του γαμπρού μέχρι και την πλατεία του χωριού  στήνεται ένα απίστευτο αλισβερίσι με το ατέλειωτο πήγαινε έλα όλων όσων βοηθούν. Κάπου μέσα στον Ιούλη ο Γκρανιός ένας περήφανος νέος με γερακίσιο βλέμμα και καρδιά μικρού παιδιού παντρεύτηκε την Αγγέλα μια νεαρή που αγαπά τις παραδόσεις και φροντίζει να τις «κρατά γερά» όπως λένε στην Κρήτη.
Σχεδόν μια βδομάδα κράτησε η διαδικασία του γάμου.
με τις λύρες και τι μαντινάδες περνούν μέσα από τα σοκάκια του χωριού για να οδηγήσουν τον γαμπρο και τη νύφη στην εκκλησία.

Την πρώτη μέρα η μάνα του γαμπρού με τις πιο παλιές γυναίκες ,αλλά και τις νέες συναντήθηκαν σε ένα συγγενικό σπίτι και ζύμωσαν τα κουλούρια του γάμου. Αυτά που θα έδιναν σε όποιον βοηθούσε στην προετοιμασία του αλλά και στους καλεσμένους.
Αφού ζύμωσαν τραγούδησαν πάνω από το ζυμάρι είπαν τα αστεία τους κεράστηκαν και από τη μάνα του γαμπρού με σαρικοπιτάκια ρακί και ότι άλλο παραδοσιακό επιβάλει η μέρα. Έπειτα μετέφεραν τα κουλούρια σε ειδικές ξύλινες τάβλες στον φούρνο του χωριού και τα έψησαν  ώσπου μοσχομύρισε το χωριό. Την ίδια ώρα έξω από το σπίτι του γαμπρού είχαν ανάψει φωτιές και τα καζάνια έψηναν το φαγητό που θα τάιζε αργότερα όλους όσους δούλευαν τούτη τη μέρα για το γάμο. Τις γυναίκες που ζύμωναν τις κοπελιές που μετέφεραν τις τάβλες τους άνδρες που θα προετοίμαζαν τα κρέατα  που θα ψήσουν για να φάνε όλες τα μέρες της προετοιμασίας. Το απόγευμα την ώρα που τύλιγαν τα κουλούρια οι γυναίκες ο ντελάλης θα περνούσε έξω από τα σπίτια όλου του χωριού και θα φωναχτά θα προσκαλούσε όλους τους χωριανούς στο γάμο του Γκρανιού και της Αγγέλας που θα γινόταν το Σάββατο στο Περαχώρι δηλαδή στην κεντρική πλατεία του χωριού.το έθιμο του Βασιλικού

Η οικογένεια της νύφης έρχεται με κανίσκια

Η νύφη με την οικογένειά της περιμένει την παρέα με τις λύρες να την παραλάβει για να την συνοδεύσει στην εκκλησία

προετοιμασία του μπαστού από τα ανύπανδρα κορίτσια

Το βράδυ έξω από το σπίτι του γαμπρού μετά το φαγοπότι και τα πειράγματα στήθηκε το πρώτο γλέντι με λύρες και λαούτα όπου ο καθένας είχε την ευκαιρία να πει τη μαντινάδα του και να πιει το κρασί του . Αυτά τα γλέντια άλλωστε είναι που κρατούν ακόμη πιο ανεξίτηλη μέσα τους την παράδοση .
Την επόμενη μέρα εξίσου μια σημαντική μέρα για τον ανωγειανό γάμο , είναι η μέρα με τα κανίσκια. Από όλο το χωριό χωριανοί φίλοι και συγγενείς έρχονται κατά τη διάρκεια όλης της μέρας στο σπίτι του γαμπρού και φέρνουν το κανίσκι τους. Παλαιότερα το κανίσκι αυτό είχε μέσα από όσπρια ζυμαρικά ρύζι  μέχρι κρέας , τα πήγαιναν στο ζευγάρι για να το βοηθήσουν στο νέο του ξεκίνημα. Σήμερα κυρίως κουλούρες και  ολόκληρα ζώα σφαγμένα πάνε στο ζευγάρι για να βοηθήσουν στο γάμο. Είναι πραγματικά εντυπωσιακή η εικόνα των κανισκιών όταν βλέπεις όλο το χωριό να κουβαλάει στο ζευγάρι το δικό του κανίσκι. Το βραδάκι έρχεται και το σόι της νύφης με τη νύφη ντυμένη παραδοσιακά να τους υποδέχεται μαζί με τον γαμπρό.  Κρατούν μαζί τους και τη γάστρα με τον βασιλικό την εικόνα για ευλογημένη ζωή και μυρωδάτα χρόνια .
Τότε είναι που ακούς και την συγκινητική φράση από την πλευρά του γαμπρού : Καλώς ήρθατε συμπεθέροι…. Οι δύο οικογένειες αγκαλιάζονται και φιλιούνται γίνονται ένα ,ενώ ακολουθεί φαγοπότι και γλέντι μέχρι αργά. Οι γυναίκες που μαγειρεύουν στα καζάνια που βράζουν πάνω στη φωτιά δεν φεύγουν από το πόστο τους και οι νεαροί με τις νεαρές μέχρι να έρθει και το τελευταίο κανίσκι είναι όρθιοι και υποδέχονται τους καλεσμένους και τους σερβίρουν με οφτό κρέας μακαρόνια βρασμένα στο κρέας πασπαλισμένα με ανθότυρο , παραδοσιακά πιτάκια , ντολμαδάκια , ανθόγαλο και ότι άλλο καλό έχει η Κρήτη. Παραδοσιακό και ζηλευτό μενού  ,με ρακί και κόκκινο κρασί.κατά τη διάρκεια της μέρας φέρνουν κανίσκια για να βοηθήσουν στο τραπέζι

μεταφέρουν το παραδοσιακό ψημένο κρέας για τα τραπέζια

Την άλλη μέρα οι άντρες πάνε στα σφαγεία να σφάξουν τα ζώα που θα προετοιμάσουν για το βράδυ του γάμου. Κι μόλις τελειώσουν τα φέρνουν στο σπίτι του γαμπρού εκεί το βράδυ θα ξαποστάσουν όλοι μαζί στο τραπέζι στήνοντας ένα νέο γλέντι με λύρα και λαούτο.
Την ημέρα του γάμου στο σπίτι του γαμπρού οι νεαρές ανύπανδρες φτιάχνουν τον παστό ένα μεγάλο υφαντό σε μικρό αργαλειό χιράμι δηλαδή σεντόνι που θα το κρεμάσουν στον τοίχο και θα το στολίσουν με λουλούδια για να είναι ανθισμένη η ζωή του ζευγαριού και εκεί θα καθίσει το ζευγάρι αμέσως μετά το γάμο για του ευχηθούν. Η πλατεία του χωριού και όλοι οι δρόμοι τριγύρω είναι προετοιμασμένοι γι α τη μεγάλη μέρα τραπέζια με ότι λογής καλούδια μπορεί κανείς να φανταστεί για φιλέψουν τους καλεσμένους του γάμου.Νεαροί μεταφέρουν κανίσκια για το γάμο

Κάθε βράδυ ένα γλέντι ήταν στημένο έξω από το σπίτι του γαμπρού στα Ανώγεια

Την ίδια ώρα όλοι όσοι βοήθησαν στο γάμο , φίλοι φίλες και συγγενείς του γαμπρού , ντύνονται με τις παραδοσιακές στολές και πάνε στην πλατεία όπου πριν το μυστήριο της στεφάνωσης χορεύουν προετοιμάζοντας τη διάθεση του κόσμου. Σε λίγο οι λύρες και μια μεγάλη παρέα θα φτάσει τραγουδώντας μαντινάδες του γάμου έξω από το σπίτι του γαμπρού για να τον πάρει και να τον συνοδέψει στην εκκλησία. Την ώρα που  ο Γκρανιός βγαίνει έξω από το πατρικό του σπίτι οι παραδοσιακές μπαλωθιές ακούγονται από παντού τηρώντας την παράδοση που θέλει με αυτόν τον τρόπο να ειδοποιούν το χωριό και την πλευρά της νύφης ότι ο γαμπρός ξεκίνησε για την εκκλησία και πρέπει να ξεκινήσουν και αυτοί για να συναντηθούν εκεί. Αυτό το έθιμο κρατείται από παλιά τότε που δεν υπήρχαν τηλέφωνα. Παρόλο που σήμερα αυτό είναι παρεξηγημένο , γάμος χωρίς μπαλωθιές δεν έχει νοστιμάδα. Η μάνα του γαμπρού τοποθέτησε στους ώμους των καλεσμένων της άσπρα μαντίλια τα λεγόμενα σαρίκια ειδικά πλεγμένα για το γάμο και ξεκίνησαν για την εκκλησία.

Τα όργανα με τον γαμπρό φτάνουν στην εκκλησία και μετά συνοδεύουν και την νύφη με την οικογένειά της περνώντας από τα σοκάκια του χωριού. Σε αυτόν τον γάμο ο λυράρης που συνόδευε το ζευγάρι στην εκκλησία ήταν ο γνωστός Καλομοίρης που παρόλο το πέρας των χρόνων κράτησε το κέφι και τη συγκίνηση ,όσων συνόδευσαν το ζευγάρι . Αφού το ζευγάρι συναντήθηκε στην εκκλησία και τελέσθηκε το μυστήριο του γάμου έπειτα πήγαν στο πατρικό σπίτι του γαμπρού. Εκεί το ζευγάρι πέρασε κάτω από  μαχαίρια για να μπει μέσα, η νύφη έσπασε ένα καρπούζι έκανε σταυρό από μέλι στο κεφάλι της πόρτας και πάτησαν και οι δυο τους πάνω σε πέταλα σιδερένια που φορούσαν τα ζώα για να έινα πάντα δεμένοι μαζί. Έμεινα  για λίγες ώρες στο σπίτι καθισμένοι  μπροστά στο παστό για να δεχθούν τις ευχές του κόσμου και ένα αγόρι κάθισε στα πόδια τους όπως λέει το έθιμο για να είναι το πρώτο παιδί αγόρι.

την ώρα του γλεντιού βλέπουμε τον Βασίλη Σκουλά να ανοίγει το χορό και μετά να οδηγεί με τη λύρα του και τη φωνή του το κέφι

Όταν αργότερα το ζευγάρι άνοιξε τον χορό στο γλέντι μια έκπληξη τους περίμενε αφού στον πρώτο χορό τους συνόδεψε ο Βασίλης Σκουλάς ο ερμηνευτής που 50 χρόνια τώρα έχει γράψει την δική του ιστορία στα κιτάπια της μουσικής της παράδοσης και του πολιτισμού. Λίγο μετά η φωνή του και η λύρα του συνόδεψαν μέχρι το ξημέρωμα το γλέντι στην μέση του χωριού που έφερε και πάλι όλο τον κόσμο στα βήματα της ευθυμίας και της παραδοσιακής διασκέδασης με τις φιγούρες στον χορό τις λεβέντικες κινήσεις και τις θαυμαστές μαντινάδες που δεν χόρταινες να ακούς.
Ο Γκρανιός και η Αγγέλα έγιναν η αιτία εκείνο το βράδυ να ξαναζωντανέψει το ταπεραμέντο και η λεβεντιά που έχουν μέσα τους οι κάτοικοι του Ψηλορείτη.

Μια μέρα μετά το γάμο αργά το βράδυ όσου δούλεψαν σκληρά και βοήθησαν στην προετοιμασία του κάθονται γύρω από ένα τραπέζι και στήνουν ένα υποτιθέμενο δικαστήριο για το γαμπρό και τη νύφη. Είναι υποχρεωμένο το ζευγάρι να ικανοποιήσει τις επιθυμίες όσων δούλεψαν. Επειδή συνήθως όμως οι επιθυμίες τους είναι ακριβές και δύσκολες το ζευγάρι προτιμά να τους κάνει άλλη μια φορά το τραπέζι για να βγάλει την υποχρέωση δίνοντάς τους και χοιρινό κρέας όπως λέει το έθιμο αφού προηγουμένως έχουν όλοι ξεκαρδιστεί με τις επιθυμίες τους…
Εμείς που παραβρεθήκαμε εκεί να ευχηθούμε στο ζευγάρι να ριζώσει και μπράβο του που τις δύσκολες μέρες της οικονομικής κρίσης που περνά η Ελλάδα εκείνοι δεν πτοήθηκαν αλλά κράτησαν την παράδοση μαζί με τους συγχωριανούς τους

Η νεαρή παρέα του χωριού που βοήθησε στην προετοιμασία του γάμου τηρώντας τα έθιμα που βρήκαν από παππούδες και γιαγιάδες

 πηγή